woensdag 23 mei 2007

Metaforen over het onderwijs

Een metafoor is een beeldspraak waarmee men een bepaalde situatie wil verduidelijken (een beetje eigen interpretatie van wat Wikipedia er over te zeggen heeft).

Het onderwijs en dan met name de onderwijsvernieuwingen kunnen op veel verschillende manieren worden verduidelijkt door het gebruik van metaforen. Afhankelijk van de boodschap, die je ermee wil overdragen, gebruik je een positieve of negatieve beeldspraak.
Zo wordt de traditionele school vaak vergeleden met een productieproces waar de producten (leerlingen) langs een lopende band van vakken worden geleid en waarbij een vakman steeds wat aan het product toevoegt. Het nieuwe leren wordt dan gepresenteerd als een supermarkt waar mensen uit de schappen hun eigen pakket kunnen samenstellen.
Een aardige metafoor komt van Jo Ritzen, toenmalig minister van Onderwijs (gevonden op de site van taalvorming en taaldrukken):

Onderwijs is als een wasmachine "Het is daarom van belang om voldoende geld te hebben om die machine lekker draaiende te houden. Want als je de was wilt doen, dan dient de wasmachine gewoon te functioneren." zegt minister van onderwijs Ritzen, in de Balie, op 22 september 1998.
(Commentaar:) Een wrange metafoor: onderwijs als een wasmachine. De leerling is de vuile was en de leerkracht drukt op de knop om het programma af te draaien.

De metafoor van de docent als koning in zijn eigen koninkrijk, of is de leerling klant en de klant en is die dus koning? Zie bijvoorbeeld een aardige discussie (nou ja aardig) op de site van Beter Onderwijs Nederland waarin allerlei metaforen van die strekking naar boven komen.

Waar ik met dit verhaal eigenlijk naar toe wil, is de column van Aleid Truijens in de Volkskrant van 12 mei 2007 onder de titel 'In het onderwijs vallen toch geen doden'. (Op de site van de Volkskrant moet je betalen, maar de artikel is ook hier te lezen).
Om kort te gaan: Er wordt een karikatuur gemaakt van de invoering van het nieuwe leren door het te vergelijken met een ziekenhuis waar het 'nieuwe genezen' wordt ingevoerd. Patiënten maken hun Persoonlijk Genezingsplan, dure specialisten worden vervangen door lager gekwalificeerd personeel, enzovoorts.
Eigenlijk een hartstikke goede metafoor! Jammer genoeg vanuit een wat beperkte visie beschreven.

Stel je even de oorspronkelijke situatie van het desbetreffende ziekenhuis voor. Er was sprake van pakweg 40% van de patiënten, die voor het einde van hun genezingsproces het ziekenhuis alweer moesten verlaten omdat het min of meer standaard genezingstraject niet goed aansloot bij hun lichamelijke gesteldheid. En natuurlijk wordt er in het ziekenhuis nauwelijks ingegaan op allerlei nieuwe ontwikkelingen (zoals in het onderwijs bij de voortgaande technologisering en globalisering) en nieuwe inzichten (zoals in het onderwijs over de werking van de hersenen en leerprocessen). En natuurlijk houden een paar specialisten de vernieuwingen tegen omdat ze gewoon hun specialistisch vak willen blijven uitoefenen, ondanks het feit dat een groot deel van het personeel de meerwaarde van een nieuwe benadering wel degelijk ondersteunt.
En stel dat er heel wat aanwijzingen zouden zijn dat een persoonlijke betrokkenheid van de patiënt bij het behandelplan een groot verschil zou kunnen maken. Ook zijn de patiënten in ziekenhuizen, waar de vernieuwingen worden doorgevoerd eigenlijk niet zo ontevreden met de werkwijze en de resultaten.
Natuurlijk, de invoering verloopt niet zo gladjes, het personeel moet nog veel bijleren, sommige ziekenhuizen schieten behoorlijk door (zoals het ziekenhuis dat Aleid beschrijft). Terecht roepen de patiënten daar om extra aandacht van het personeel!

Als bovenstaande situatie de werkelijkheid zou zijn, zouden er waarschijnlijk allerlei colums verschijnen in de krant waarin de situatie in de ziekenhuizen aan de kaak werd gesteld. Wellicht met metaforen over hoe het vroeger was in het onderwijs...

Het lastige van een goede metafoor is dat het mensen met een beperkte kennis van de feiten en achtergronden op het verkeerde been zet.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Reacties zijn welkom