woensdag 6 juni 2007

Nog een keer onderwijslogistiek

Binnen het project Flexibel Leren gaat het alleerst om de vraag: waarom zou je willen flexibiliseren? Als het de boel een stuk makkelijker zou maken, zou het waarom wel duidelijk zijn. Het punt is juist dat flexibiliseren het allemaal een stuk moeilijker maakt.

Als je vooraf precies weet hoe groot je klantvraag is, je precies weet hoe je product en productieproces in elkaar zitten, dan kun je alles recht toe, recht aan organiseren. Als je je klant tegemoet wilt komen door hem meer keuzemogelijkheden te geven dan neemt de voorspelbaarheid af (in besturingstermen: de onzekerheid neemt toe). Besturen betekent in immers: besluiten nemen. Om een besluit te kunnen nemen heb je informatie nodig (in besturingstermen: informatie geeft zekerheid).

Competentiegericht onderwijs brengt een meer individuele benadering van het onderwijs met zich mee. In het hele onderwijs klinkt dan ook het credo: (het leerproces van) de student staat centraal. Iedereen een eigen leerarrangement, meer eigen verantwoordelijkheid en dus meer eigen keuzen. Dat heeft op veel plaatsen tot het idee geleid dat het onderwijs ingericht moest rondom de keuzen van lerenden in de zin van: 'en wat wil je vandaag gaan doen?' Want ze zijn toch verantwoordelijk voor hun eigen leerproces?

Gelukkig is het voor de meeste onderwijsmensen wel duidelijk dat het niveau van de keuzevrijheid op een (veel) hoger niveau ligt. In het traditioneel onderwijs lag (ligt) die keus op het niveau van 'wat wil je later worden?' of ´welke opleiding wil je volgen?' om de lerende vervolgens vanaf een vastgestelde datum een standaard leertraject (opleiding) met en voorgeschreven duur voor te schotelen. Standaardiseren dus.

Nu bestaan er natuurlijk verschillende vormen van flexibiliteit. Als je bestuurders vraagt op welke aspecten van het onderwijs een grotere flexibiliteit gewenst is dan komt in grote lijnen het volgende lijstje er uit:

  • Flexibele instroom: meerdere instroommomenten per jaar tot zelfs het bieden van de mogelijkheid om op elk gewenst moment te kunnen starten met een opleiding.
  • Toepassen van EVC: het afstemmen van het leertraject op nog te ontwikkelen competenties, kennis en vaardigheden met vrijstellingen voor datgene waarover de lerende al beschikt
  • Invullen van de vrije ruimte: Aanvullen van het opleidingsprogramma met eigen keuzeonderdelen
  • Variabele doorlooptijd: het leertraject versnellen waar mogelijk en vertragen waar nodig.
  • Afstemmen van het programma op de leerstijl van de lerende: keuzemogelijkheden v ten aanzien van die onderwijsvormen die aansluiten bij diens specifieke kenmerken

Op een gegeven moment kom je voor het vraagstuk te staan, hoe krijg ik het georganiseerd? Hoe kunnen we al die individuele opleidings- en leervragen op een efficiënte manier invullen? In de afgelopen maanden zijn we met de projectgroep Flexibel Leren op zoek gegaan naar bepaalde regels die kunnen helpen bij de uitvoering van het programma.

  1. Groeperen op basis van de vraag
    Het is mogelijk om na een intake groepen (klassen) per opleiding samen te stellen en een standaardaanbod klaar te zetten vanuit de wetenschap dat 80% van de lerenden, die voor een bepaalde opleiding kiezen voldoende hebben aan een programma dat voor 80% voor iedereen hetzelfde is ingevuld.
  2. Monitoren van processen
    Daarmee is het mogelijk om terugkerende patronen te herkennen op basis waarvan een betere voorspelling van de klantvraag op een bepaald moment kan worden gedaan.
  3. Creëren van flexibiliteit
    Op plaatsen waar onzekerheid blijft, moeten oplossing worden gezocht om ter plekke vraag en aanbod met elkaar te kunnen matchen. Daarvoor zullen buffers gecreëerd moeten worden om ruimte te bieden aan de onvoorspelbaarheid van sommige vragen. Er kunnen buffers worden gemaakt, zowel aan de vraagkant (overcapaciteit leervragen = wachtrijen voor deelnemers) dan wel aan de aanbodkant (overcapaciteit aan leerfaciliteiten waaronder docenten).
    Het creëren van buffers aan de aanbodkant kan op verschillende manieren gebeuren:
    1. Extra faciliteiten achter de hand houden (oproepkrachten, ruimtes huren)
    2. Beschikbaarheid van de voorzieningen vergroten door langere openingstijden, vakantiespreiding
    3. Vervangende faciliteiten realiseren zoals elearningprogramma’s

    Er zullen altijd voorzieningen zijn die door hun beperkte beschikbaarheid kritisch zijn voor de organisatie. Het is daarom van belang de planning te baseren op deze kritische voor­zieningen.
  1. Onafhankelijke voorzieningen
    Door de verschillende voorzieningen onafhankelijk van elkaar te beschouwen ontstaan meer vrijheidsgraden waardoor de flexibiliteit toeneemt. Een vakdocent in een eigen lokaal geeft veel meer beperkingen dan een breed inzetbare docent die niet gebonden is aan een bepaald lokaal. Dit geldt ook voor de onderlinge afhankelijkheid van onderdelen van de opleiding. Als de volgorde van de leereenheden niet belangrijk is zijn er meer mogelijkheden voor het inplannen dan wanneer een kritische volgorde moet worden aangehouden.
  2. Zelforganiserend vermogen
    In de wetenschap dat dynamische systemen tot op zekere hoogte in staat zijn verstoringen van het evenwicht op te vangen kan een deel van de problematiek overgelaten worden aan de betrokkenen zelf. Daarmee wordt een beroep gedaan op het zelforganiserend vermogen van de organisatie. Daarbij is het van belang dat er kaders worden vastgesteld waarbinnen de betrokkenen de gelegenheid wordt geboden om zelf naar oplossingen te zoeken. Zo kan een resultaatverantwoordelijk team op basis van een dagdelen rooster in samenspraak met de lerenden invulling geven aan het programma van zo'n dagdeel.
  3. Plannen van aanbod, roosteren van vraag
    Het toepassen van bepaalde logistieke regels kan flexibiliteit tot op zekere hoogte bevorderen. Met bovenstaande principes in het achterhoofd kan ruim van te voren (voor de start van een schooljaar) een planning gemaakt worden van het aanbod per opleiding. Met de uitkomsten van de (verlengde) intake en EVC-procedures kan de planning in wat later stadium worden bijgesteld. Door regelmatig de leervragen te inventariseren kan daar een aanvullend aanbod op worden ingeroosterd.

De resultaten van de eerste fase van het project worden binnen korte termijn gepubliceerd op flexibelleren.kennisnet.nl en de bijbehorende wiki (in ontwikkeling!).

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Reacties zijn welkom