Krijgen we een monopoliepositie van EduArte in het MBO?

Recent schreef ik een artikel voor onze eigen Nieuwsbrief over de actuele stand van zaken op het gebied van de studentinformatiesystemen in het MBO. Daar kreeg ik veel reacties en 1 opmerking op. Ik dacht, laat ik mijn blog gebruiken om het artikel nog wat breder te delen én om meteen een paar dingen recht te zetten:

• Op één plek gebruikte ik Osiris in plaats van Icarus. Osiris is een student informatiesysteem dat in het HO wordt gebruikt. 
• In het artikel vermeldde ik dat UP is overgenomen door Iddink. Dat moet ik wat nuanceren: de overname is jarenlang geblokkeerd door van Dijk's boekhuis. Iddink en UP praten nu over een overname. 

Voor de rest, benieuwd naar reacties op mijn observatie...

Elke onderwijsinstelling maakt gebruik van een informatiesysteem om gegevens van leerlingen, deelnemers of studenten te registreren en het onderwijs te verantwoorden. In de afgelopen twintig jaar bleek, met name in het MBO, deze markt voor Kernregistratiesystemen Deelnemers (KRD's) behoorlijk dynamisch. Na twee grote vernieuwingsgolven staat alweer een derde voor de deur. En die derde golf vormt een uitdaging voor de MBO-sector omdat die kan leiden tot een absolute monopoliepositie voor EduArte.

Hoe het allemaal begon
Bij de roc-vorming in 1996 realiseerden de kersverse Colleges van Bestuur zich dat het samengaan van meerdere instellingen een uitdaging vormde voor de informatievoorziening binnen de nieuw te vormen instellingen. De keuze in die tijd was beperkt; je had het nieuw ontwikkelde Noise. Dit was de opvolger van SchoolFact, een administratiesysteem, dat op de meeste MBO-scholen werd gebruikt. Daarnaast had je het Amerikaanse PeopleSoft (later overgenomen door Oracle). Deze twee systemen hadden binnen afzienbare tijd elk net iets minder dan de helft van de grotere MBO-instellingen als klant. Enkele instellingen maakten gebruik van Icarus of Probol.

Met frisse moed gingen de regionale en agrarische opleidingscentra (ROC en AOC) van start met hun implementatietrajecten. Het werd een deceptie: de kosten rezen de pan uit, de applicaties maakten hun beloften niet waar en de onvolwassenheid van de sector in de vorm van veel maatwerk vergelden zich.

De tweede golf van aanbestedingen
Ongeveer tien jaar later was het duidelijk; Noise was end-of-life. Het bleek domweg niet meer mogelijk om alle nieuwe ontwikkelingen in het onderwijs te verwerken in het systeem. Op initiatief van ROC Aventus, Albeda College en Amarantis ontstond het Triple A consortium. Zij werkten, samen met nog een aantal andere roc's, een architectuur uit die inmiddels als referentie dient voor de informatievoorziening van de primaire processen in het MBO. Uit de daaruit volgende aanbesteding van zeven roc’s, kwam EduArte als winnaar uit de bus. EduArte was een product van Educus, een joint venture van Stoas (enige tijd geleden omgedoopt tot UP Learning) en softwarebouwer Topicus.

Niet alleen Noise-gebruikers stapten over. Voor de KRD’s was het blijkbaar ook het moment om het roer om te gooien. PeopleSoft- en Osiris Icarusgebruikers besloten dat het tijd was voor iets nieuws. De golf van aanbestedingen die volgde, leidde binnen enkele jaren tot een totaal ander beeld. EduArte trok al snel de helft van de markt naar zich toe. Voor een aantal instellingen bleek Magister van SchoolMaster, vooral bekend als marktleider in het voortgezet onderwijs, de beste keus. SAP lanceerde samen met twee roc’s; Edictis en werd vervolgens (in een geval tegen wil en dank door een vergissing in de aanbesteding) geselecteerd door nog twee roc’s. Oracle had én heeft als Amerikaans beursgenoteerd bedrijf problemen met de eisen die instellingen op basis van Europese aanbestedingsregels mogen stellen en moest zich noodgedwongen terugtrekken uit een aantal aanbestedingstrajecten. Het aantal PeopleSoft-gebruikers in het MBO daalde naar vijf. Icarus en Probol gingen volledig ten onder in dit geweld.
Het ging er soms hard aan toe, verschillende malen kwam de rechter er aan te pas om een oordeel te vellen over een aanbestedingstraject.

Het perspectief
Wie denkt, dat de markt na de tweede golf in rustiger vaarwater is gekomen, ziet een paar dingen over het hoofd. SchoolMaster is overgenomen door Iddink, leverancier van leermiddelen in het voortgezet onderwijs en het MBO. Met deze overname probeert Iddink via Magister een doorgeefluik voor digitale leermiddelen te realiseren. Iddink zette de doorontwikkeling van Magister voor het MBO daardoor op een wat lager pitje, een zorg voor de betrokken MBO-instellingen.

Met ongeveer een marktaandeel van 75% lijkt de lucratieve implementatiemarkt voor EduArte op te drogen. Educus verschuift daarom haar strategie en breidt de applicatie in de breedte uit: van een puur administratief systeem naar een systeem dat ook de onderwijsprocessen ondersteunt met ELO-functionaliteiten. Daarmee willen ze de concurrentie aangaan met onder meer het leerplatform 'N@Tschool' van ThreeShips en 'Its Learning'.

Net als PeopleSoft indertijd blijkt Edicitis voor een aantal van de betrokken MBO-instellingen een molensteen. De eerste spijtoptant heeft de stekker er uitgetrokken en gekozen voor EduArte. Voor SAP is het onmogelijk de markt te blijven bedienen. Het marktaandeel wordt te klein om de noodzakelijke vernieuwingen te blijven doorvoeren.
Inmiddels is het waarschijnlijk dat 'Up Learning', en daarmee een belang in Educus, zal worden overgenomen. Door ... Iddink! Je hoeft geen helderziende te zijn om te bepalen wat dat betekent voor de strategie van Magister en EduArte. Binnen één bedrijf laat je niet twee met elkaar concurrerende producten dezelfde markt bedienen.

De keuze in de markt wordt nu wel heel beperkt. Natuurlijk is er naast EduArte nog PeopleSoft. Maar dat is een duur systeem met een slecht imago dat bovendien een probleem heeft met aanbestedingen. Er gloort echter ook licht aan de horizon. Vier van de vijf roc's, die PeopleSoft gebruiken, hebben zich (al enige jaren geleden) verenigd in een Shared Service Centrum (SSC) PeopleSoft. Daar zit veel kennis waardoor PeopleSoft, voor die vier roc's, op dit moment naar tevredenheid werkt. Dit biedt wellicht ook perspectief voor de aanbestedingsproblemen van PeopleSoft. Het SSC is inmiddels opgenomen in een vereniging met de participerende instellingen als lid. Andere MBO-instellingen kunnen lid worden van de vereniging en gebruik maken van PeopleSoft. In dat geval is er geen aanbesteding nodig. Maar of dat andere instellingen overtuigt?

Wat veel mensen niet weten, is dat TrajectPlanner ook een KRD-module heeft. In de afgelopen jaren is TrajectPlanner er echter niet in geslaagd grotere instellingen aan het eigen KRD te binden. Door de eisen die instellingen stelden aan het aantal studenten die het systeem moest bedienen (proven technology) waren het alleen wat kleinere vakscholen die dit KRD gingen gebruiken.

Voor de huidige Magister- en Edictisgebruikers vormt EduArte dan ook een logische keus bij een eventuele overstap. Dit leidt tot een (bijna-) monopoliepositie van EduArte. Dat hoeft geen probleem te zijn als de leverancier voldoende middelen heeft om de applicatie te blijven ontwikkelen. Maar daar hangt wel een prijskaartje aan. In een markt waar de concurrentie ontbreekt zijn de instellingen vrijwel geheel afhankelijk van EduArte. Dat brengt een grote verantwoordelijkheid met zich mee. Het zou goed zijn als de instellingen, die er gebruik van maken, ook kunnen meepraten over de koers van de applicatie op strategisch niveau.