zondag 26 februari 2012

Ervaringen met BYOD (3): Mijn laptop op mijn iPad

Ik heb al vaker wat gemijmerd of ik nu echt blij moet zijn met een iPad. Het is nu eenmaal geen computer: veel dingen, die op een computer gemakkelijk zijn, lukken wat moeilijker of helemaal niet op een iPad.

In het kader van het BYOD-traject op mijn werk heb ik een nieuwe laptop aangeschaft en daar van alles op geïnstalleerd. Een van de programma's die ik nu op mijn laptop heb staan is Windows Live Mesh. Dat programma biedt de mogelijkheid om mappen te synchroniseren met mappen op je Skydrive (je krijgt er zelfs 5 Gb extra voor). Op die manier kun je dus vanuit verschillende werkplekken werken met diezelfde bestanden.
een andere mogelijkheid, die Mesh biedt is het koppelen van je computer aan een andere computer. Voorwaarde is wel dat Mesh op beide computers geïnstalleerd is.

Zoiets wilde ik ook wel voor mijn iPad: het makkelijke van de iPad combineren met de functionalireiten van een laptop of pc. Na een kleine zoektocht kwam ik uit bij LogMeIn. met een app op de iPad en een klein programma op de pc kun je op je iPad aan de slag.
(Dit bericht heb ik op mijn iPad geschreven maar dan in de blogger omgeving op mijn laptop.)

Het is wel wennen. Normaal gesproken begint elke nieuwe regel op mijn iPad automatisch met een hoofdletter. Dat gebeurt nu niet. Ik heb heel wat beginletters moeten corrigeren! Ook diakritische tekens gaan op de laptop manier, eerst een " en dan e geeft ë. Op een iPad houd je de e wat langer vast waarna een klein schermpje verschijnt en je kunt kiezen voor het juiste symbool. Het besturen van de muisaanwijzer gaat eigenlijk wat makkelijker dan normaal op een iPad, maar dat kan ook komen dat ik er inmiddels meer handigheid in heb.

Toch heb ik zo mijn bedenkingen. Hoe veilig is dit nu? Hoe weet ik nu dat er niet een een of andere poort naar de boze buitenwereld wordt geopend waardoor het voor buitenstaanders makkelijk wordt om op mijn laptop in te breken? Hoe weet ik nu dat het bedrijf achter LogMeIn dit niet op die manier gebruikt? Natuurlijk, in feite geldt hetzelfde voor mijn creditcard, mijn interbankieren en mijn Lastpass wachtwoordenkluis, maar toch. Hoe gaan anderen om met dit soort dingen?

zondag 19 februari 2012

Toekomst van het leren

Een paar jaar geleden heb ik eens een rapport geschreven waarbij ik als naam 'Leren in de 21ste eeuw' had bedacht. Dat leverde veel commentaar op van de lezers van de concept versie. Alsof je aan het begin van een eeuw kunt voorspellen hoe het er over een eeuw aan toe zal gaan.

Ik moest daaraan terugdenken, toen ik het rapport 'the future of learning, preparing for change' las. Kun je nu voorspellingen doen over hoe het onderwijs er uit gaat zien?
Het rapport is opgesteld door IPTS in opdracht van de EU. De auteurs kijken in het rapport vooruit vanuit de huidige ontwikkelingen en doen in het rapport een oproep aan de Europese overheden om voorbereidingen te treffen voor een nieuwe benadering van beroepsonderwijs, zowel het initieel beroepsonderwijs als het 'leven-lang-leren'.

Het rapport identificeert de belangrijkste veranderingen voor het leren in de toekomst. Vanuit de huidige ontwikkelingen en 'drivers' beschrijft het rapport een descriptieve visie op de toekomst. Daarnaast wordt een normatieve visie gegeven waarin wordt beschreven op welke manier het leren in de toekomst moet worden ingericht zodat het kan bijdragen aan sociale cohesie, sociaal-economische integratie en economische groei.
De drie belangrijkste kenmerken van het toekomstig onderwijs zijn personalisatie (individualisering), samenwerking en informeel leren. Dat zijn natuurlijk bekende termen in het onderwijs maar de auteurs verwachten dat de centrale principes zullen zijn, die de inrichting van het onderwijs zullen bepalen. Met name de beschikbaarheid van informatie en communicatietechnologie zal een belangrijke rol spelen bij het vormgeven van een leven lang leren.
Belangrijke ontwikkelingen als gevolg van technologische en structurele veranderingen in de Europese arbeidsmarkt zoals demografische veranderingen (vergrijzing en ontgroening), globalisering en immigratie zorgen voor een behoefte aan nieuwe competenties van werknemers. Van hen wordt in belangrijke mate flexibiliteit verwacht als het gaat over omgaan met veranderingen en het (proactief) ontwikkelen van nieuwe competenties die zij nodig zullen hebben.
"Problemsolving, reflection, creativity, critical thinking, learning to learn, risk-taking, collaboration, and entrepreneurship will become key competences for a successful life in the European society of the future. While mathematical, verbal, scientific and digital literacy will remain key building blocks for successful participation in society, it will become increasingly important for citizens to have a better understanding and awareness of the natural and social environment in which they live, which will lead to a new focus on nature and health on the one hand, and on civic competences on the other."
Veel van de veranderingen worden al gedurende een langere tijd voorzien maar bereiken nu een niveau dat ze elkaar versterken. Overheden zullen daarom haast moeten maken met beleid om het onderwijs te hervormen. Om het onderwijs daadwerkelijk te personaliseren, om samenwerkend en informeel leren een goede plek te geven zijn integrale aanpassingen nodig in curricula, didactiek, assessment, lerarenopleidingen enzovoorts.

De vraag is, of er voldoende oog en besef van urgentie aanwezig is bij zowel de overheid als het onderwijsveld zelf.

De ballenbaklogistiek van Lingo

Wie kent Lingo nou niet? Het populaire woordspelletje dat door de week dagelijks door steeds twee teams wordt gespeeld: wie is het best in het raden van (in het vernieuwde format) 5-, 6-, 7- en 8-letterwoorden.
Bij mij thuis heeft een tijdlang een zekere Lingokoorts gewoed nadat beide dochters zich hadden aangemeld. Na een eerste screening een tijd terug werden ze uitgenodigd om 'het spel' te komen spelen. Na al die weken bedenken van talloze woorden waarmee je in twee beurten in elk geval zo veel mogelijk klinkers in beeld hebt en eindeloos oefenen konden ze het letterlijk dromen. De jongste schrok een keertje wakker: "podium, p-o-d-i-u-m". Hoe dan ook, hun woordenschat is in de afgelopen maanden behoorlijk verruimd.

Het avontuur levert meteen een beeld op achter de schermen van zo'n programma. Gedurende drie dagen per maand worden per dag zo'n zes of zeven afleveringen opgenomen. Deelnemers en publiek voor een bepaalde opname worden op een zeker moment bij Studio 31 in Hilversum verwacht. Dat het dan nog wel een paar uur kan duren voordat de opnames beginnen, wordt er niet bij verteld. Voor de programmaleiding is het wel makkelijk: mensen zijn zeker op tijd en als er nog wat extra publiek nodig is, zijn er altijd wel wat mensen die op de tribune willen plaatsnemen. De koffie en meekoekjes waren snel op, wat wil je als je er om 17:00 moet zijn, je eigen kandidaten tegen 19:30 pas aan de beurt bent en de broodjes nog in de auto liggen.

Voorafgaand aan de opname wordt het publiek enthousiast gemaakt door een spreekstalmeester, die de intro, de tussendoor-applausjes, het 'oooh' bij een rode bal en het ongelooflijk debiele 'GROEOEOENN!' even oefent. Ondertussen worden opnames gemaakt die later in de opnames gemonteerd kunnen worden.
Mijn dochters zaten in de laatste editie van de opnamedag. De meligheid en concentratiegebrek bij het personeel was op dat tijdstip onmiskenbaar. Vele scènes moesten even opnieuw. Het kan je overkomen, dat je allemaal oneven getallen op je Lingokaart hebt staan maar bal 29 uit de bak trekt. De ballenjongen was er meermalen bij het wisselen van de ballen met zijn hoofd niet helemaal bij.
De regie laat vlot het trekken van een lingowinnende bal nog een keertje over te doen. De deelnemer neemt de winnende bal in de hand, grabbelt voor nep even met de bal in de hand door de ballenbak en kijkt vervolgens opnieuw blij verrast als met de bal Lingo gehaald wordt.
Uiteindelijk draait het allemaal om routine, zowel voor de medewerkers van het programma als voor de spelers. En de uitslag? Die is te zien in de uitzending van 12 maart. Tipje van de sluier? Een verpletterend 'veni, vidi, vici'! En dus een mooie zakcent voor die meiden...

zondag 12 februari 2012

Lerarenregister, aardige start maar nog niet af...

Binnenkort gaat het 'lerarenregister' formeel van start. Op de website Registerleraar.nl kunnen leraren zich alvast registreren, mits ze een bevoegdheid hebben en een aanstelling van minimaal 0,2 fte.
"Het lerarenregister is een initiatief van de Onderwijscoöperatie. De Onderwijscoöperatie bestaat uit 5 onderwijsorganisaties die staan voor een versterking van de positie van de beroepsgroep leraren. Het lerarenregister maakt deel uit van die versterking."
De Onderwijscoöperatie bestaat uit de Algemene Onderwijsbond, Beter Onderwijs Nederland, CNV Onderwijs, Federatie Onderwijsbonden en het Platform VVVO.

Kerndoel van het register:
Registratie in het lerarenregister toont aan dat u actief werkt aan uw professionele ontwikkeling als leraar. Als Registerleraar versterkt u uw positie als lesgevende professional binnen het onderwijs. Ook laat u zien welke activiteiten u onderneemt om uw vakkennis te onderhouden. Zoals vakdagen en cursussen. Als leraar beheert u zelf uw gegevens.
Nog voor dat het register live gaat, is er al kritiek, onder meer van Paul Laaper en Karin Winters.

Als ik het geheel overzie, verwacht ik dat het in deze vorm niet gaat werken. Eerst een paar minder zwaarwegende aandachtspunten:
  • Registratie gebeurt op vrijwillige basis, als je tenminste aan de criteria voldoet (bevoegd, minimaal een 0,2 aanstelling). Op zich is er niets verkeerd met die criteria. Ook de verplichte aanstelling: als je en tijdlang niets meer met je vak doet, verlies je je vaardigheden. Die criteria worden bij aanmelding gecontroleerd.
    Maar wat gebeurt er nu als je bij registratie een aanstelling hebt van (meer dan) 0,2 fte, maar een paar maanden later werkloos wordt (omdat je bij Amarantis of Zadkine werkt, bijvoorbeeld), of omdat je een andere baan krijgt. Vervalt dan je registratie?
    Er is een procedure voor een herregistratie om de vier jaar. Er worden wel aselecte steekproeven gehouden om de registraties te controleren.  In de praktijk kan het betekenen dat iemand vier jaar onterecht geregistreerd is. 
  • Het doel van de registratie is bekwaamheidsonderhoud.

     "Het register is een instrument en geen doel op zich. Het gaat er om dat de leraar zijn bekwaamheid onderhoudt. De leraar die dat doet, blijft in het register. Bekwaamheidsonderhoud is een continu proces. De doelstelling is dat iedere leraar steeds opnieuw binnen een periode van vier jaar voldoet aan de voorwaarde om te komen tot herregistratie."

    Op dit moment worden aan een registratie nog helemaal geen bekwaamheidseisen gesteld. Die zullen nog wel moeten komen, waarbij de competenties die op basis van de wet BIO zijn geformuleerd als uitgangspunt gaan dienen. Er zijn natuurlijk wel instrumenten, die de Onderwijscoöperatie beschikbaar heeft, waarmee een en ander opgezet en vormgegeven kan worden. 
  • Iedereen is zelf verantwoordelijk voor de eigen registratie. Dat is tegelijkertijd een zwak en een sterk punt. Zwak, omdat het kan leiden tot gepruts en opgepoetste dossiers. We hebben het echter wel over de docent als professional! Daar mag je toch van verwachten, dat als ze dit oppakken dat ook serieus zullen doen, toch?
    Het sterke punt is dan ook de selfservice. Geen moeilijke procedures voor registraties, je bent zelf verantwoordelijk voor je gegevens.
Toch ontbreekt er iets essentieels aan het geheel: de stok achter de deur. Dat haalt het argument van de professional uit het vorige punt meteen onderuit, maar toch.
In de zorgsector wordt al lang gewerkt met registers. Elke beroepsgroep heeft er wel eentje. Als je als zorgverlener niet bent geregistreerd, mag je in de zorg bepaalde handelingen gewoon niet uitvoeren. 
Voor veel therapeuten geldt, dat je niet verplicht bent om je te laten registreren. Alleen, zonder registratie komen de behandelingen niet in aanmerking voor vergoeding door een ziektekostenverzekering. Dat is pas een stok achter de deur. Het register dient daar als een kwaliteitskeurmerk. Om geregistreerd te mogen worden, moet je aan een aantal criteria voldoen, die de beroepsvereniging zelf mag opstellen. Ziektekostenverzekeringen stellen als eis dat zo'n beroepsvereniging is aangesloten bij een koepel. Die koepel controleert de registratievoorwaarden dan weer. 

Een lerarenregister als kwaliteitsinstrument gaat dus alleen maar werken met zo'n stok achter de deur. Dat kan variëren van het omzetten van een tijdelijke naar een vaste aanstelling of een promotie of iets dergelijks.
Als je dan inderdaad in aanmerking komt voor een registratie, is dat een felicitatie waard. Dan heb je daadwerkelijk aangetoond over de kwaliteiten van een professional te beschikken. Op die manier kan het ook helpen de status van leraren te vergroten. Kortom, registratie is vrijwillig maar niet vrijblijvend!

zaterdag 11 februari 2012

Ervaringen met BYOD (2) Frustraties met ... ja wat eigenlijk?

Inmiddels weer een aantal stappen verder in mijn BYOD-ervaringen. De meeste dingen gaan simpel, Office 2010 (krijg je automatisch bij Office 365) draait als een zonnetje. Waar het ook om begonnen was: Office 365 zelf, dat krijg ik niet goed geconfigureerd. Maar daar heb ik weinig last van omdat ik verder alles met Office zelf afkan.

Kortom...

Onderweg en op plekken zonder internet werk ik met een dongel om op internet te kunnen. Wat mail wegwerken, even iets opzoeken, het kleine werk. Niets bijzonders. Aan een limiet van 500 MB had ik tot dusver meer dan genoeg.
Toen ik deze week mijn verbruikt checkte, schrok me het apezuur: 4 Gb up en 4 Gb down. Op één dag. Wat heb ik gedaan dat er een hoeveelheid data door de ether is gegaan die overeen komt 60 uur muziek up- en weer downloaden. Genoeg voor een gigantisch ACTA-strafblad, ware het niet, dat ik helemaal niet weet wat ik gedaan heb om dat verbruik voor elkaar te krijgen. Dat gaat een behoorlijke rekening opleveren.
Ik ben behoorlijk gefrusteerd maar ik weet niet door wat...

zondag 5 februari 2012

Ervaringen met BYOD (1): Frustraties over Windows 7

Ook mijn werkgever gaat aan de slag met Bring your own device en werken in 'the cloud' (Office 365). Het BYOD-traject houdt in, dat een medewerker een zekere vergoeding krijgt en daar vervolgens zelf een laptop voor aanschaft (tablets worden vooralsnog niet meegenomen, is het dan ook nog BYOD?). Er valt voor een werkgever wel het een en ander uit te zoeken en dus is er een pilot georganiseerd waar ik voor heb aangemeld. In een paar berichten mijn persoonlijke ervaringen.

Inmiddels heb ik een mooie Samsung 700Z5A gekocht. Dat had te maken met de kwaliteit (hoogste waardering bij de Consumentenbond), maar ook met de lange werkingsduur van de accu, de robuustheid van het ding, het redelijk beperkte gewicht hebben een rol gespeeld (ik zit veel in de trein te werken).

Het goed geïnstalleerd krijgen, heeft me heel wat hoofdbrekens gekost. Wat ging er mis?
Standaard worden bestanden opgeslagen in een map op de C-schijf onder de gebruikersnaam. Ik wil die bestanden op de D-schijf hebben. Nu kun je systeemmappen wel op de D-schijf krijgen: klik met de rechtermuisknop op de naam van een map (Mijn Documenten, Mijn Afbeeldingen, etc), zoek in het menu het tabblad Locatie en verbind de map met een andere map. En daar zit hem de kneep: je koppelt de map aan een andere map, daarna worden de bestanden verplaatst naar die nieuwe map en wordt de oude map verwijderd. Dus je moet er eerst voor zorgen, dat op de D-schijf een map klaar staat.
Dit kostte wat moeite, maar dat ging redelijk goed. Het probleem komt nog...

Eén van de zaken, waar we aandacht aan willen besteden, is de beveiliging van de gegevens. Mocht er een device gestolen worden, moet het niet zo zijn dat de gegevens van klanten op straat komen te liggen. Met Windows 7 Ultimate heb je met BitLocker de mogelijkheid om de gegevens op een schijf te encrypten. Dat ging makkelijk en tijdens het werken merk je er niets van.
Maar na het opnieuw opstarten gaat er wel wat mis. Omdat de map 'Bureaublad' ook op de D-schijf staat en die schijf eerst met een wachtwoord ontsloten moet worden, krijg je meteen een reeks foutmeldingen: er is geen Bureaublad. Dus bedacht ik me dat het slimmer was, de map 'Bureaublad' gewoon op de C-schijf te laten staan, waarom ook niet. En dus weer de locatie van de desbetreffende map aangepast. Maar daarbij vergat ik een nieuwe map 'Bureaublad' aan te maken in de map van mijn gebruikersnaam om vervolgens de map daaraan te koppelen. In plaats daarvan klikte ik de bovenliggende map met mijn gebruikersnaam aan vanuit het idee: verplaats de map weer naar deze map. Vanaf dat moment was de gebruikersnaam-map meteen ook de Bureaubladmap. Stommigheidje, maar ja. Maar erg vervelend, want nu staan er allerlei onzindingen op je bureaublad.
Maar dan is er geen enkele mogelijkheid om dat te herstellen! Ik heb van alles geprobeerd, de puinhoop werd alleen maar groter. Lekker begin...

Uiteindelijk heb ik een herstelpunt terug gezet met als consequentie, dat de hele installatie van Office 365 opnieuw moest...

Ik hoop dat mijn volgende berichten wat meer gaan over wat er allemaal allemaal kan in plaats van wat er allemaal mis kan gaan...

Leermiddelen in het MBO

In een aan de ECK gerelateerd project gaat het om een uitwerking van de contentketen voor het MBO. Tijdens de laatste saMBO~ICT conferentie gaf Willem-Jan van Elk hierover een presentatie. Later heb ik er nog uitgebreid over doorgepraat met Jaap Jan Vroom van het Deltion College in Zwolle.

Een groep roc's heeft in samenwerking met enkele uitgevers en Kennisnet een procesmodel uitgewerkt voor het bestellen, betalen en leveren van studiematerialen. In een gezamenlijke sessie met alle betrokken partijen is gekeken naar een aantal knelpunten, die in de contentketen verder opgelost moeten worden. Daarbij ging het onder meer om:

  • Onvoldoende afspraken en standaarden in de keten
  • De keten is complex, er zijn te veel oplossingsvarianten.
  • Er is onvoldoende vraagarticulatie en regie vanuit de sector
  • De administratieve processen zijn slecht ingeregeld.

Vervolgens is een aantal knelpunten aangepakt. Zo is er een programma van eisen geformuleerd vanuit de instellingen. Er is een set van afspraken gemaakt, die moet leiden tot een (soort) standaardoplossing voor allerlei partijen. Op de langere termijn moeten ervaringen worden uitgewerkt tot een visiestuk.

Het uitgangspunt is dat een leerling bij de aanvang van het schooljaar kan starten met het onderwijsproces omdat alle (digitale en folio-) materialen op tijd beschikbaar zijn en dat de ict-voorzieningen ook werken.
Het idee is nu om (per school) een omgeving te realiseren waarin de onderwijsteams een materialenlijst kunnen samenstellen en een student de benodigde materialen kan bestellen en afrekenen. Eigenlijk een webshopidee. Na betaling heeft de student via de leeromgeving direct toegang tot de digitale lesmaterialen.

De voorgestelde aanpak biedt veel mogelijkheden maar er moet ook veel geregeld worden!

  • Stel je een omgeving voor waarin docenten een boeken- en materialenlijst kunnen samenstellen per opleiding.
    De materialenlijsten van de verschillende uitgevers moeten dan in die omgeving beschikbaar zijn. Dat vraagt om afspraken met betrekking tot de vorm waarin die gegevens beschikbaar moeten worden gesteld: een format voor alle uitgevers. Die gegevens moeten in de omgeving beschikbaar zijn. Dat gebeurt door het inlezen van bestanden die door de uitgevers worden aangeboden.
  • Om boeken en materialen te bestellen moet een student kunnen inloggen in de omgeving. Dat lijkt simpel maar is het niet, met name voor de aankomende eerstejaars.
    Als een student zich inschrijft voor een opleiding krijgt hij meestal een inlogaccount voor het netwerk, de elo, etc. bij de start van het nieuwe schooljaar. Dat is te laat voor het bestellen. Er moeten dus eerder inlogaccounts worden gerealiseerd. Bij het inloggen moeten ook gegevens worden overgedragen over de opleiding en evt leerjaar zodat de student alleen relevante boeken en materialen ziet en niet de complete waslijst van alle opleidingen.
  • De omgeving moet het mogelijk maken dat er betaald kan worden. Het technisch mogelijk maken dat er betaald wordt, is niet het grootste probleem. Maar wat er vervolgens met die betaling moet gebeuren is een ander verhaal. In de regel moet er immers aan verschillende partijen worden betaald.
    Dat vraagt om een partij die het geld ontvangt en vervolgens afrekent met de verschillende leveranciers. Dat kan de school natuurlijk zelf doen. Dat kan zelfs een leuke bron van inkomsten zijn omdat er door de grote schaal waarop wordt ingekocht er een 'boekhandelkorting' kan worden bedongen bij de uitgevers. Daar staat wel de hele problematiek van inkoop, voorfinanciering, distributie enzovoorts tegenover. Dat is iets waar boekhuizen als Werter, Iddink en van Dijk (VDE) goed in zijn. Het alternatief is dan om afspraken te maken met zo'n partij. Die krijgen de bestellingen door, versturen de boeken naar het adres van de student en rekenen af met de uitgevers. Geen gedoe voor de school. Er zijn boekhuizen, die al min of meer op zo'n manier werken.
  • Als eenmaal betaald is (of er is op een andere manier een bevestiging gegeven dat betaald zal worden, bijvoorbeeld via een nog te krijgen factuur), moet de student toegang krijgen tot de digitale leermiddelen.
    Tot voor kort kreeg de student vaak een soort voucher met een speciale toegangscode. Daarmee werd een relatie gelegd tussen het schoolaccount van de student en de toegang tot het leermiddel, dat vaak op een omgeving bij de uitgever staat. Dat was vaak een hele administratieve onderneming waarbij vaak iets fout ging. In de nieuwe situatie heeft de student al ingelogd in de webshopomgeving. Na betaling kan zijn inlogaccount met nog enkele andere gegevens direct doorgestuurd worden aan de uitgever die er de toegang mee kan regelen. Daar moeten dus weer afstemmingsafspraken over gemaakt worden tussen uitgevers om dat allemaal op dezelfde manier te laten gebeuren. Ook moeten er afspraken zijn over het moment van toegang en de duur van de licentie. Als een student op 1 juni de boekenlijst heeft ingestuurd en betaald, is het vervelend als hij het jaar daarop per 1 juni geen toegang meer heeft.
  • Als de student eenmaal met de content aan de slag gaat, wil zijn docent graag kunnen kijken naar de vorderingen.
    Binnen de omgeving van de uitgever moet dus niet alleen de student bekend zijn, ook de docent moet toegang hebben. En die wil niet gaan zoeken naar zijn eigen studenten in een hele waslijst, hij wil gewoon zijn eigen studenten zien, op dezelfde manier in de groepen of klassen zoals hij die hij ook kent. Die gegevens moeten dus bij de uitgever bekend zijn.
  • Het zou ook mooi zijn als die resultaten van studenten vanuit de verschillende methoden van verschillende uitgevers in één overzicht bij elkaar komen te staan.
    Ook daar zullen dus afspraken over geformuleerd moeten worden.

In een verhaal als dit komt duidelijk naar voren hoe de keten in elkaar zit. Vaak is het zo, dat de verschillende partijen in zo'n keten verschillende belangen hebben maar tegelijkertijd van elkaar afhankelijk zijn. Standaarden (afspraken) moeten de processen stroomlijnen waardoor partijen de gemeenschappelijke processen met minder moeite beter kunnen laten verlopen. Tegelijkertijd is er vaak ook een rol weggelegd voor een centrale figuur, die met kennis van zaken de partijen bij elkaar brengt: een keten regisseur.

Het is mooi dat enkele roc's met een aantal partijen aan de slag gaan met het uitwerken van de afspraken en het uittesten van de oplossingen in de praktijk. Het zal in elk geval het werken met digitaal lesmateriaal een stuk makkelijker maken en daarmee ook dichterbij brengen.