Het einde van de roc's in zicht?

En alweer staat een groot roc op omvallen vanwege zware financiële problemen. Verschillende nieuwsmedia hadden afgelopen weekend grote koppen over de problemen bij Zadkine. En Zadkine is niet de enige, zoals blijkt uit een overzicht bij RTL-nieuws waar ook het Frieslandcollege, ROC Nijmegen en ROC Leiden op staan. Van het lijstje is Amarantis inmiddels al opgeheven en is ROC Zeeland gefuseerd met ROC Westerschelde. Van veel andere instellingen komen berichten dat ze er financieel niet al te rooskleurig op staan. Overigens dateert het eerste roc-faillissement alweer van de vorige eeuw, toen het Dudokcollege in Hilversum het niet meer kon bolwerken en is overgenomen ('opgeslokt'?) door het ROC van Amsterdam.

De berichten roepen de vraag op, of we daadwerkelijk te maken hebben met megalomane bestuurders die uit een zekere persoonlijke prestigedrang allerlei besluiten nemen op kosten van MBO-studenten en -docenten?  Of gaat het meer om goede mensen op de verkeerde plek? (Of verkeerde mensen op een goede plek?) Ik denk dat dat laatste het geval is.
Ik ken nogal wat MBO-bestuurders en ja, daar zijn mensen bij, die (achteraf gezien) wel eens verkeerde besluiten hebben genomen. Persoonlijk ken ik er geen één (al is dat statistisch natuurlijk niet erg onderbouwd) die besluiten neemt die (in zijn of haar overtuiging) tegen het belang van het onderwijs in gaan. Dan kunnen dan nog steeds verkeerde besluiten zijn, maar die worden niet uit eigenbelang genomen. Daar wordt door veel mensen anders over gedacht, zoveel is duidelijk uit allerlei reacties en commentaren. Jammer, want dat vertroebelt het zicht op de werkelijke oorzaak. Er zit iets goed fout in ons onderwijssysteem, waardoor dit soort dingen mogelijk zijn. Het is een combinatie van omvang en complexiteit en -niet in de laatste plaats- een overheid met behoorlijk wat boter op het hoofd. Die schuiven de verantwoordelijkheid voor hun beslissingen in een zwier- en zwabberbeleid maar al te makkelijke en al te graag door naar de bestuurders. Voorbeeld: De overheid heeft roc's eerst enorme investeringen laten doen in opleidingstrajecten voor volwassenen (Educatie). Vervolgens besluiten diezelfde overheid dat ook andere aanbieders concurrerend trajecten mogen gaan aanbieden. Veel roc's hebben daardoor veel verlies geleden en veel mensen moeten ontslaan. Het is één van de oorzaken van de financiële problemen bij Zadkine.
Verder zijn er nog wat andere zaken die bij Zadkine spelen, die in dit artikel wat beter belicht worden en waaruit blijkt dat ook de overheid een rol speelt bij de problemen..

Dat alles neemt niet weg, dat er goede bestuurders nodig zijn, die verstandige besluiten nemen. Wie het niet goed doet, moet terecht vertrekken. Zolang er niet iets verandert in het systeem, is dat een schijnoplossing, want dan komen er gewoon weer nieuwe mensen in dezelfde situatie terecht.

Betekent het, dat we maar weer een traject in moeten van defusies en opsplitsing? Ik mag hopen van niet. Ondanks het feit dat roc's onderwijskolossen zijn, die (zoals blijkt) niet zo eenvoudig te besturen zijn, zou het opheffen er van weer een hele stap terug zijn. Kleinere instellingen zijn prima in staat om goed onderwijs te verzorgen, zijn minder complex en beter bestuurbaar en misschien niet eens duurder. Toch zou een besluit om daar op korte termijn weer naar te streven wel eens heel verkeerd kunnen uitpakken.
Het punt is, dat we nu eenmaal met die roc's zitten. Ook hier geldt, dat dat achteraf misschien wel  een verkeerd (politiek!) besluit begin jaren negentig is geweest. Dat nu terugdraaien vergt echter een enorme investering in geld én tijd, die vervolgens niet aan onderwijs besteed wordt. Het weer opsplitsen van de grote instellingen zal ook nauwelijks rendement opleveren in termen van beter onderwijs. Het is namelijk helemaal niet zo, dat de huidige roc's per definitie slecht onderwijs verzorgen. Goede opleidingen krijgen alleen minder aandacht in de media. Een oplossing moet gezocht worden in nieuwe vormen van organisatie en sturing. Dat krijgt op sommige plaatsen al vorm! Denk aan het toepassen van  TheoryU bij het ROC van Amsterdam. Ook het professionaliseren van bestuurders en managers maakt daar deel van uit.

Roc's forever? Dat zou wat mij betreft veel te kort door de bocht zijn. We kunnen de toekomst van de komende twee jaar al nauwelijks voorspellen,laat staan die van over vijf, tien of twintig jaar. Tijdstip en  manier waarop roc's overgaan in andere onderwijsorganisatievormen is gewoon nog niet bekend.