Blog Action Day 2009 - Climate Change

Ongetwijfeld zullen veel van de bijna 10.000 blogs die vandaag aandacht besteden aan Blog Action Day 2009 ingaan op de oorzaken, de gevolgen en de noodzaak om er snel iets aan te doen. Ik zou graag wat dieper in gaan op de complexiteit van het klimaatsysteem al is het alleen maar omdat me dat enorm fascineert. Ik heb hier te weinig plek (en nu te weinig tijd) om dat heel uitgebreid te doen. Laat ik gewoon wat elementen noemen.

Het principe achter het broeikaseffect is het feit dat gassen in de atmosfeer zonlicht absorberen en weer als infrarood (warmte) uitstralen. Daarmee vormt de atmosfeer als het ware een deken rondom de aarde. (Leuk wordt het als je daar wat aan kunt rekenen. Dat heb ik in mijn tijd als milieudocent met mijn studenten gedaan met dit soort formules.)
Ik heb het altijd heel boeiend gevonden hoe de aarde als dynamisch systeem wordt aangedreven door zonneënergie, resulterend in een complexe samenhang tussen aarde, water, atmosfeer en ecosystemen in de vorm van allerlei kringlopen met terugkoppelingen en buffers (leuk beschreven door James Lovelock in zijn boek Gaia maar bijvoorbeeld ook door Peter Westbroek in Life as a geological force). Deze terugkoppelingen en buffers beschermen het natuurlijk evenwicht. Denk aan dingen als:

• Meer warmte = meer verdamping = meer wolkvorming = meer terugkaatsing zonlicht (albedo-effect)
• Op die manier draagt zelfs woestijnvorming bij aan een groter albedo-effect
• Meer kooldioxide in de atmosfeer = meer plantengroei, daardoor zal bij een matige kooldixide productie (én het behoud van bossen) het gehalte aan kooldioxide op een bepaald moment constant blijven op een iets hoger dan het oorspronkelijk niveau
• Een stijgend gehalte aan kooldioxide in de atmosfeer wordt gedempt doordat ook meer kooldioxide in de oceanen wordt opgenomen, met name aan de polen omdat het beter oplost in koud water
• Enzovoorts

Het milei kan dus wel tegen een stootje, juist door dit soort mechanismen, als we het tenminste niet te bont maken!
Het zijn nu juist die terugkoppelingen en buffers, die door menselijke ingrepen onder druk komen te staan. Er bestaat een reëel risico dat het bestaande evenwicht in één keer omver geworpen wordt door positieve terugkoppelingen (versterkende effecten), bijvoorbeeld:

• Met het verdwijnen van poolkappen wordt ook het albedo kleiner, waardoor meer warmte wordt vastgehouden.
• De ondergrond van de toendra is altijd bevroren (permafrost). Het organisch materiaal van tientallen eeuwen ligt daarmee vast. Als de permafrost verdwijnt (het ijs smelt) gaat het organisch materiaal rotten en komt er methaan vrij, een veel sterker broeikasgas dan kooldioxide.
• Op de oceaanbodem komen gigantische velden methaanhydraat voor: methaanmoelkulen in een ijslaagje (ook wel methaanijs genoemd). Bij het opwarmen van de oceanen kan in een keer een enorme hoeveelheid methaan vrijkomen, dat niet alleen het leven in zee bedreigt maar ook het broeikaseffect versterkt.
• Oceaanstromen kunnen door temperatuurveranderingen anders komen te liggen waardoor zelfs een nieuwe ijstijd kan worden getriggerd.

Kortom, experimenteren met het milieu brengt enorme risico's met zich mee. We mogen hopen dat wetenschappelijke inzichten uitstijgen boven het kortetermijn-eigenbelang-denken.