Toekomst van het leren

Een paar jaar geleden heb ik eens een rapport geschreven waarbij ik als naam 'Leren in de 21ste eeuw' had bedacht. Dat leverde veel commentaar op van de lezers van de concept versie. Alsof je aan het begin van een eeuw kunt voorspellen hoe het er over een eeuw aan toe zal gaan.

Ik moest daaraan terugdenken, toen ik het rapport 'the future of learning, preparing for change' las. Kun je nu voorspellingen doen over hoe het onderwijs er uit gaat zien?
Het rapport is opgesteld door IPTS in opdracht van de EU. De auteurs kijken in het rapport vooruit vanuit de huidige ontwikkelingen en doen in het rapport een oproep aan de Europese overheden om voorbereidingen te treffen voor een nieuwe benadering van beroepsonderwijs, zowel het initieel beroepsonderwijs als het 'leven-lang-leren'.

Het rapport identificeert de belangrijkste veranderingen voor het leren in de toekomst. Vanuit de huidige ontwikkelingen en 'drivers' beschrijft het rapport een descriptieve visie op de toekomst. Daarnaast wordt een normatieve visie gegeven waarin wordt beschreven op welke manier het leren in de toekomst moet worden ingericht zodat het kan bijdragen aan sociale cohesie, sociaal-economische integratie en economische groei.
De drie belangrijkste kenmerken van het toekomstig onderwijs zijn personalisatie (individualisering), samenwerking en informeel leren. Dat zijn natuurlijk bekende termen in het onderwijs maar de auteurs verwachten dat de centrale principes zullen zijn, die de inrichting van het onderwijs zullen bepalen. Met name de beschikbaarheid van informatie en communicatietechnologie zal een belangrijke rol spelen bij het vormgeven van een leven lang leren.
Belangrijke ontwikkelingen als gevolg van technologische en structurele veranderingen in de Europese arbeidsmarkt zoals demografische veranderingen (vergrijzing en ontgroening), globalisering en immigratie zorgen voor een behoefte aan nieuwe competenties van werknemers. Van hen wordt in belangrijke mate flexibiliteit verwacht als het gaat over omgaan met veranderingen en het (proactief) ontwikkelen van nieuwe competenties die zij nodig zullen hebben.

"Problemsolving, reflection, creativity, critical thinking, learning to learn, risk-taking, collaboration, and entrepreneurship will become key competences for a successful life in the European society of the future. While mathematical, verbal, scientific and digital literacy will remain key building blocks for successful participation in society, it will become increasingly important for citizens to have a better understanding and awareness of the natural and social environment in which they live, which will lead to a new focus on nature and health on the one hand, and on civic competences on the other."

Veel van de veranderingen worden al gedurende een langere tijd voorzien maar bereiken nu een niveau dat ze elkaar versterken. Overheden zullen daarom haast moeten maken met beleid om het onderwijs te hervormen. Om het onderwijs daadwerkelijk te personaliseren, om samenwerkend en informeel leren een goede plek te geven zijn integrale aanpassingen nodig in curricula, didactiek, assessment, lerarenopleidingen enzovoorts.

De vraag is, of er voldoende oog en besef van urgentie aanwezig is bij zowel de overheid als het onderwijsveld zelf.