Informatie architectuur

Informatiearchitectuur is een middel om je organisatie flexibeler, beter beheersbaar, transparanter, enzovoorts te maken. Nu blijken er in de praktijk veel verschillende definities van architectuur te zijn. Dat maakt het lastig om daar op een eenduidige manier over te spreken. (Het is eigenlijk wel een typisch fenomeen, want als er iets is dat architectuur moet bewerkstelligen is wel een eenduidige manier om over bepaalde zaken te spreken. Dat schreeuwt toch om een heldere definitie.)
Tijdens de cursus Informatiearchitectuur, zoals georganiseerd door ROC-i-partners en momenteel door ABIO wordt verzorgd, passeert een hele reeks omschrijvingen de revue. Een hele hoop van die omschrijvingen bieden (mij althans) maar heel weinig aanknopingspunten:

• Architectuur is de beperking van de ontwerpvrijheid
• Information architecture is inherent, practical or theoretical knowledge having to do with the presentation of written, spoken, graphical or other information.
• Het structurele ontwerp van gedeelde informatieomgevingen
• Een groeiende praktijkgmeenschap, zich concentrerend op het verspreiden van ontwerpprincipes en architectuur voor het digitale landchap
• De fundamentele organisatie van een systeem, belichaamd door zijn componenten en hun relaties met elkaar en de omgeving en de principes die zijn ontwerp en evolutie leiden

Nou, dat schiet niet echt op. Een paar omschrijvingen zijn al wat helderder.

• Architectuur is een coherente, consistente verzameling principes, verbijzonderd naar uitgangspunten, regels, richtlijnen, en standaarden die beschrijft hoe een onderneming, de informatievoorziening, applicaties en de infrastructuur zijn vormgegeven en zich voordoen in het gebruik
• Een architectuur is een representatie van een werkelijkheid (systeem) en stelt eisen aan dat systeem. Het moet laten zien binnen welke eisen en randvoorwaarden ontwerpbeslissingen genomen kunnen worden

Maar nog steeds zitten er in die omschrijvingen elementen die het geheel niet helder maken. Ook de wikipediaomschrijving maakt me niet gelukkig.
Dan zit er niets anders op dan een eigen, ROC-i werkdefinitie informatiearchitectuur te maken. Zo’n definitie moet natuurlijk aan een aantal voorwaarden voldoen. Eén van die voorwaarden is, dat ook bestuurders het gevoel krijgen dat ze er iets mee kunnen. Daar gaat-ie:

Architectuur is een representatie van de werkelijkheid in de vorm van een verzameling samenhangende uitspraken (uitgangspunten, regels, richtlijnen, modellen en standaarden) waarmee de ontwerpruimte wordt aangegeven voor het (door)ontwikkelen van de organisatie en diens informatievoorziening.

Een architectuur is iets, dat net als missie, visie en strategie specifiek bij een organisatie hoort. Dat moet dus door de organisatie zelf opgepakt en ontwikkeld worden. (Dat is overigens nog iets anders dan dat elke medewerker de architectuur tussen de oren moet hebben zitten!)
Vanuit de invalshoek van een samenwerkingsverband als ROC-i-partners is het dan zaak om veel meer uit te gaan van de overeenkomsten tussen alle organisaties. Dan ga je geen complete architectuur uitwerken, die door instellingen kan worden overgenomen, dan ga je werken aan een referentiearchitectuur. Vanuit de vorige definitie zou je ook hier een werkdefinitie voor kunnen formuleren:

Een referentiearchitectuur is een representatie van een gemeenschappelijke, virtuele werkelijkheid in de vorm van een optionele verzameling samenhangende uitspraken (uitgangspunten, regels, richtlijnen, modellen en standaarden) waarmee een mogelijke ontwerpruimte wordt aangegeven voor het (door)ontwikkelen van een organisatie en diens informatievoorziening.

Hiermee wordt een aantal inperkingen ten aanzien van de definite van ‘architectuur’ gegeven:

• Gemeenschappelijke, virtuele werkelijkheid:
  Het gaat om datgene wat de verschillende instellingen bindt, en niet wat hen onderscheidt, het gaat bovendien niet om een bestaande werkelijkheid, dat maakt het virtueel.
• Optionele verzameling uitspraken
  Instellingen kunnen zelf kiezen wat ze wel en wat ze niet uit de referentiearchitectuur gebruiken
• Een mogelijke ontwerpruimte
  Afhankelijk van de keuze voor de uitspraken die worden overgenomen kunnen de consequenties voor de ontwerpruimte inzichtelijk worden gemaakt.

En zoals het een werkdefinitie betaamt: er moet nog aan gewerkt worden. Dus, eenieder, die zich geroepen voelt om bovenstaande beschrijving van commentaar of aanpassingen te voorzien, wees welkom.

(NB: ik heb niet de pretentie hier een nieuwe wiki te starten, ik voel me echter niet de specialist die de officiële wiki wel eens even zal aanpassen.)