Beoordelen van competenties

De Gebruikersgroep PeopleSoft heeft op 24 mei een bijeenkomst georganiseerd over de inrichting van competentiegericht onderwijs in PeopleSoft. In enkele presentaties werden voorbeelden gegeven van de manier waarop dit gebeurde bij Hogeschool InHolland en Fontys.
Jim Dijks van Ab Ovo gaf een presentatie vanuit zijn ervaring. Dijks is betrokken geweest bij de implementatie van het CGO in PeopleSoft bij InHolland maar kent ook de situatie bij Fontys en is momenteel actief binnen een ROC. In de presentaties kwam de manier waarop het registreren van de resultaten bij deze twee hogescholen plaatsvindt even voorbij. InHolland mt een boomstructuur, Fontys met een matrix van competenties op verschillende niveaus maar zonder beroepscontext. Studiepunten worden daar gekoppeld aan het behalen van een competentie op een bepaald niveau.

Op basis van de situatie bij de twee hogescholen heeft Dijks een schets gepresenteerd van een mogelijke manier om in het kader van het Herontwerp MBO competenties te registreren in PeopleSoft.

En dan blijkt, dat het gaat om bijzonder lastige materie. Een kwalificatiedossier hanteert een structuur van 25 (gestandaardiseerde) competenties met daaraan gekoppeld kerntaken en onderliggende werkprocessen. Als je vanuit die structuur gaat kijken hoe beoordelingsresultaten van werkprocessen zouden kunnen worden geregistreerd kom je (vanuit een automatiseringsgedachte) snel uit bij een inrichting van werkprocessen onder kerntaken onder competenties. Of te wel: je beoordeelt werkprocessen, dat leidt cumulatief tot een beoordeling van kerntaken en dat telt dan weer op tot een beoordeling van competenties. Dat zou tevens inhouden dat je de werkprocessen gebruikt als planbare leereenheden.

Alleen, naar mijn idee zit competentiegericht onderwijs zo niet in elkaar! Daar willen we studenten juist aan integrale opdrachten laten werken (en nou even geen discussie over de onderliggende theoretische kennis: ja dat hoort er ook bij). Zo'n integrale opdracht, zeg maar, een 'beroepssituatie' bestaat uit een aantal werkprocessen, wellicht uit meerdere kerntaken. Daar hoort ook een aantal competenties bij. En in competentiegericht onderwijs willen we juist competenties beoordelen, deels aan de hand van gedrag, deels aan de hand van gerealiseerde producten. 
Dat heeft een aantal consequenties:

1. In het systeem moeten relaties kunnen worden gelegd tussen een opdracht en de bijbehorende werkprocessen. De opdracht moet je immers kunnen plannen, terwijl het beoordelingsresultaat bij de werkprocessen terecht moet komen. Als een opdracht wordt beoordeeld en het resultaat wordt geregistreerd moet dat leiden tot het 'afvinken' van alle bijbehorende werkprocessen.
2. Omdat er sprake is van een integrale opdracht moet het mogelijk zijn om op onderdelen een afwijkende beoordling te geven ('prima permanentje, maar je had die klant geen klap in het gezicht mogen geven': voldoende voor de opdracht maar onvoldoende voor klantvriendelijkheid').
   Nu kun je nog een discussie voeren of je in zo'n geval de hele opdracht eigenlijk niet met een onvoldoende moet beoordelen. Naar mijn idee niet: de vakbekwaamheid op dit gebied is aangetoond, klantvriendelijkheid kun je ook in een andere opdracht nog aan bod laten komen.
3. Dan is er nog de discussie over de manier van beoordelen. Het nauwkeurigst is om binnen een opdracht om bij elk werkproces elke competentie op 3 of 4 niveaus te beoordelen. Dat is een monnikenwerk, niet uitvoerbaar. Maar het grootschalig beoordelen van een opdracht met behaald of niet behaald is wel weer het andere uiterste. Het programmeerwerk dat nodig is om alle relaties te leggn tussen de integrale opdracht en de uiteindelijke registratie van het resultaat op het niveau van alle competenties van alle bijbehorende werkproces is namelijk ook niet uitvoerbaar.

Uit de discussie kwam in elk geval duidelijk naar voren dat we er met zijn allen nog lang niet uit zijn. Natuurlijk zijn er al allerlei modellen en systemen, kijk maar even bij de verschillende instellingen en experimenten. Portfolio's, competentiemeters, elo's, ze laten allemaal wel iets zien. Soms met afvinkdingen als een student twee of drie keer iets heeft laten zien, soms met competentieschuifjes, soms met beoordelingen die doorwerken in een matrixachtige presentatie. Maar op welke manier de uitvoering van een leeractiviteit op een werkbare én transparante manier kan leiden tot een beoordeling tot een registratie tot het vaststellen van het resultaat tot een diploma, dat ben ik nog niet tegengekomen.

Naar mijn idee zou het wenselijk zijn als we gezamenlijk zouden kunnen kijken naar een standaard of in elk geval een beperkt aantal varianten van de manier waarop de vertaalslag van het beoordelen van competenties naar het registreren van het resultaat zou kunnen plaatsvinden.