Doorschieten

De kogel is blijkbaar door de kerk. Wat alweer een aantal jaren terug werd voorgesteld in het document 'Met losse teugel', blijkt nu daadwerkelijk uitgewerkt te gaan worden: het MBO gaat werken met domeinen. Dat betekent, dat studenten niet meteen hoeven te kiezen maar zich binnen een bepaalde sector eerst een jaar kunnen oriënteren.

Ik had de berichtgeving zelf gemist maar kwam het tegen bij een berichtje van Karin Winters. Wat me in dat berichtje opvalt is de haast emotionele reactie van Karin. Die ziet het dus duidelijk niet zitten. Natuurlijk, het moet niet weer zo'n top-down verhaal worden, terecht dat Dijsselbloem er dus even wordt bijgehaald. Ook terecht dat er bepaalde twijfels nog even worden duidelijk gemaakt. Er is veel uitval met name in het eerste jaar door een verkeerde studiekeuze. Dan is het nog maar de vraag of dit de oplossing is, natuurlijk. Wat onderzoek is dan niet verkeerd (mooie klus voor het nieuwe onderzoeksinstituut TIER).

Nee, wat me zo opvalt in de reactie van Karin is de invulling die meteen gegeven wordt aan dat oriëntatiejaar.

Geldt dat ook voor de BBL leerling die kok, autotechnicus, schilder of ICT’er wil worden? Was het niet de bedoeling dat die keuze en orientatie op het VMBO plaats zou vinden. Hoe gaan MBO’s dat in helmelsnaam voor elkaar krijgen? Vanzelfsprekend moet voortijdig schooluitval teruggedrongen worden (de verlenging van de leerplicht blijkt moeilijk te controleren), maar dit lijkt mij geen goede oplossing. Ik zie het nu al voor me dat de opleidingen eigenlijk met een jaar verlengd worden en wat gaan ze in dat “snuffeljaar” dan doen aan bijvoorbeeld beroepsvorming. Ben trouwens heel benieuwd wat het bedrijfsleven daar van vindt, sturen we “snuffelaars” die het nog niet weten de werkvloer op?

Ik kan me de twijfels alleszins voorstellen. Je ziet hetzelfde gebeuren als bijvoorbeeld besloten wordt om ergens vraaggestuurd onderwijs in te voeren. Daar kun je je allerlei beelden bij voorstellen maar een leraar die de krant gaat zitten lezen met als argument dat hij wel gaat zitten wachten tot de leerling met een vraag komt 'want het is toch vraaggestuurd onderwijs', die heeft het niet echt gesnapt, die is doorgeschoten in zijn beeld van vraagsturing. Op dezelfde manier is het 'natuurlijk leren'-concept op veel plaatsen doorgeschoten. Leren doe je het best in een situatie waarin het geleerde kan worden toegepast. Praktijkgericht, contextgericht onderwijs. Prima, maar om op die manier alles, maar dan ook alles aan praktijkgerichte opdrachten op te hangen is natuurlijk nooit de bedoeling geweest.
Ook bij de domeinvorming bestaat het gevaar dat men doorschiet op basis van de beelden die het oproept. Een 'snuffeljaar' bijvoorbeeld, met van alles wat, zonder echte diepgang (het beeld van Karin). Ik zie iets heel anders voor me. Een opleidingsysteem met individuele leerroutes (weer zo'n gevaarlijk beeld: nee, geen individueel onderwijs). Zo'n leerroute wordt stapsgewijs opgebouwd uit leereenheden op basis van wat een leerling op dat moment nodig heeft of waar die aan toe is.
Een leerling die eigenlijk niet weet wat hij wil, heeft in het orientatiejaar alle gelegenheid om in een aantal praktijkgerichte opdrachten te ontdekken waar zijn interesses liggen, die krijgt allerlei oriënterende opdrachten. En daarbij wordt al flink gewerkt aan de basiskennis en competenties. En als hij dan een keuze gemaakt heeft, tellen de gemaakte opdrachten mee. Je kunt immers niet zeggen dat hij nog niks geleerd heeft.
Een leerling die binnenkomt en aangeeft dat hij timmerman wil worden gaat aan de slag met timmeren! Niks verplicht oriënteren, aan de slag! In de oriëntatiefase kan hij wel van de gelegenheid gebruik maken om kennis te maken met een aantal aanverwante vakgebieden. Op die manier ontstaat naar mijn idee wel een heel ander beeld van een oriëntatiejaar.

Zo ver zijn we nog niet. De mogelijkheid om op die manier individuele leerroutes te organiseren, wordt momenteel onderzocht en uitgewerkt. Het biedt veel mogelijkheden om waar te maken wat veel onderwijsinstellingen tegenwoordig in hun missie hebben staan: de student centraal.

Moraal van het verhaal, laten we nou niet bij alle nieuwe ontwikkelingen roepen dat het allemaal niet kan maar kijken wat er wel mee kan, wat het kan opleveren.