Waarom het in het onderwijs maar niet lukt...

Tijdens de het minisymposium van M&I/Partners rond de toepassing van ICT in het onderwijs stond dit thema min of meer centraal: 'waarom het in het onderwijs maar niet lukt'. Vanuit de praktijk gaven Joke Snippe (lid CvB InHolland) en Ricardo Winter (lid CvB ROC van Amsterdam)  hun ervaring als bestuurder met dit fenomeen. Buitengewoon openhartig werd uit de doeken gedaan dat bestuurders het ook niet altijd weten, docenten veel voor hun kiezen krijgen, de complexiteit vaak onderschat wordt, niet alleen de techniek maar ook met name de consequenties voor processen en mensen.

Zelf heb ik als laatste mijn verhaal (hier op SlideShare, helaas zonder animaties) over het voetlicht gebracht. Ik heb al eerder wat onderwerpen hier de revue laten passeren. Dat blijkt achteraf een aantal voordelen te hebben. Op de eerste plaats helpt het je om dingen wat te expliciteren, je krijgt bovendien ook nog eens wat feedback. Maar ook achteraf heb je de mogelijkheid om nog een aantal dingen alsnog even te noemen, die in het verhaal niet aan bod zijn gekomen, gewoon domweg vergeten in het vuur van het verhaal.

Voor mij speelt in elk geval mijn eigen verwondering over alles wat ik om mij heen zie gebeuren rondom de mogelijkheden en effecten van informatisering. En daar zijn allerlei   in te ontdekken. Verder kun je op twee manieren naar de relatie tussen onderwijs en ICT kijken. Enerzijds is dat vanuit het onderwijs kijken naar wat er nodig is aan ICT om het onderwijs te ondersteunen. Anderzijds kun je kijken naar de mogelijkheden van ICT voor het onderwijs. Dat gaat om allerlei meer en minder bekende voorbeelden van web 2.0, persoonlijke leeromgevingen, sensortechnologie, mash-ups, games, noem maar op.

Maar dan de kern van het verhaal. Waarom schiet het maar niet op? En wat zou je daar aan kunnen doen? Joke Snippe noemde onder andere het fenomeen van het 'dominante design'. Als je eenmaal een product hebt (neem een horloge, of een auto) dan worden innovaties toegepast om het te verbeteren maar niet zozeer om het echt te veranderen. En dat speelt in het onderwijs ook. Tegelijkertijd gaf ze ook aan, dat er eigenlijk wel degelijk iets veranderd is door het gebruik van ICT. Het is immers niet voor niets dat het hele onderwijs stil ligt als de stroom een keertje uitvalt.

Ik heb het probleem van twee kanten benaderd door enerzijds te kijken naar het gebruik van ICT in het onderwijs zelf, anderzijds naar het gebruik van ICT als ondersteuning van bijvoorbeeld onderwijslogistiek. Dat allerlei projecten waarmee ICT in het onderwijs moest worden gebracht, niet zijn gelukt, heeft naar mijn idee een aantal redenen. Daarbij wordt het ontbreken van deskundigheid van docenten vaak als eerste genoemd. En ik vraag me af of dat nou de belangrijkste reden is. Ik heb in elk geval de 90-9-1 regel even aangehaald.
Maar ook een slechte implementatieaanpak speelt een rol. Als een enkele enthousiaste docent er mee aan de slag gaat en van alles voor elkaar krijgt gaat het alsnog mis, als het vervolgens opgeschaald moet gaan worden naar een team, een opleiding of zelfs hele school. Het gaat meestal niet alleen om het gebruik van de nieuwe applicatie maar ook om het aanpassen van het programma, het maken van nieuwe opdrachten, het feit dat er ook nog een cursus gevolgd moeten worden en het allemaal volgende week moet gaan draaien. Kortom, een essentiële randvoorwaarde is dat het hele team er vanaf het begin mee aan de slag gaat. Dan kan er ook een taakverdeling gemaakt worden (wie de ICT, wie de extra opdrachten, wie kijkt er nog eens naar de planning, enz).
En als er subsidies mee gemoeid zijn: drie keer achter de oren krabben! Want meestal zijn plannen zodanig opgesteld dat het geld op is op het moment dat er sprake is van het opschalen van het project. De daadwerkelijke implementatie komt er dus weer even bij.
Ook op een ander punt wil ik docenten nog een hart onder de riem steken. Het is altijd maar druk, druk, druk, er komt alleen maar iets bij, er gaat niets af. En bedenk, dat veranderen alleen maar lukt, als de moeite ook daadwerkelijk iets oplevert. Als het resultaat ver weg ligt, is de motivatie om iets te veranderen niet groot meer. En ver weg betekent hier: ik de moeite, iemand anders het voordeel (het registreren van absenties levert een docent zelf niet zoveel op). Ver weg betekent ook: nu de moeite en (veel) later tijdwinst. Als er niet op heel korte een duidelijke tijdwinst te boeken valt dan is dat te vergelijken met 'ik heb het nu te druk om iemand in te werken die mij wat werk uit handen kan nemen'.

Het laatste onderwerp van mijn presentatie houd je nog even tegoed. Want ook bij mij komt het bloggen er gewoon bij en er gaat ergens anders (nog) niet iets af. Dus ik moet even prioriteren...