Duurzaamheid in het Hoger Onderwijs: zeilen op de wind van verandering

Duurzaam Onderwijs is natuurlijk niet het minste onderwerp op een weblog met een naam als 'Onderwijs van Overmorgen'...
Het is inmiddels alweer zo'n twintig jaar geleden dat ik als docent Milieukunde werd uitgenodigd om mee te werken aan het opzetten van een nieuwe milieuopleiding op de Hogeschool Midden Brabant (nu Avans). M2 ofwel 'Milieugerichte Materiaaltechnologie' heette die opleiding toen. Een mondvol voor een opleiding waar duurzaamheid, integraal ketenbeheer (nu beter bekend onder de term 'cradle to cradle'), preventietechnologie en milieu impact analyses een belangrijke rol speelden. Begonnen met een groepje van 4 (!) studenten groeide die opleiding in een paar jaar uit tot een zeer goed opleiding onder de bezielende leiding van Niko Roorda.

Naar wat ik gehoord heb, is het ook met die opleiding niet goed afgelopen (raar dat hij nog steeds vermeld staat in de studiegis). Bezuinigingen, hervormingen en ook wel een afnemende belangstelling voor milieuthema's zullen daar debet aan zijn geweest. Het eind heb ik niet meegemaakt, na vijf jaar kwamen er nieuwe uitdagingen op mijn weg en ben ik het geheel een beetje uit het oog verloren.
Niko ging zijn eigen weg. Hij had het tot een persoonlijk doel gemaakt om Duurzaamheid als thema in het Hoger Onderwijs op de agenda te krijgen. De Stichting Duurzaam Hoger Onderwijs zag het daglicht, verschillende boeken verschenen van zijn hand. In die tussenliggende jaren hadden Niko en ik zo heel af en toe nog contact.

Ineens lag daar een uitnodiging. Een promotiebijeenkomst van drs Niko Roorda: "Duurzame ontwikkeling in het Hoger Onderwijs", met als ondertitel "Zeilen op de wind van verandering". Dat kon ik niet laten passeren, als was maar omdat er twee boeiende thema's met elkaar verbonden werden: onderwijsontwikkeling (met alle bijbehorende stelselwijzigingen in het HO van de afgelopen 20 jaar) en duurzaamheid. Het promotieonderzoek was er op gericht om boven water te krijgen op welke manier duurzaamheid kon worden ingevoerd in het hoger onderwijs. De ondertitel ("zeilen op een wind van verandering")  had vooral betrekking op op het feit dat zoveel mogelijk werd aangesloten bij de ontwikkelingen in het onderwijs. Die ontwikkelingen werd langs verschillende lijnen geschetst:

• Onderwijsontwikkeling: van traditioneel onderwijs via leren leren, activerende methodieken als PGO en projectonderwijs naar competentiegericht onderwijs. 
• Organisatieontwikkeling aan de hand van kwaliteitszorgsystemen: van activiteit georienteerd via proces-, systeem- en ketengeorienteerd naar maatschappelijke georienteerde onderwijsinstellingen.

In de afgelopen jaren is duurzaamheid als thema bij steeds meer onderwijsinstellingen ingebed waarbij gebruik gemaakt werd van de ontwikkelingen in het onderwijs en de organisatie (kwaliteitszorg). Roorda heeft in de afgelopen jaren zowel leerboeken ontwikkeld (onderwijs) als een kwaliteitsaudit onder de naam Aishe ontwikkeld om de mate van implementatie van het thema in het onderwijs te kunnen volgen en te begeleiden.

Het proefschrift bleek zware kost voor de promotoren: pakweg 300 pagina's! Ik zal het meteen eerlijk zeggen: ik zal het hele proefschrift niet gaan uitvlooien. Wel heb ik een afspraak gepland met de kersverse doctor. Ik wil toch eens met hem van gedachten te wisselen over een aantal aspecten en stellingen, die tijdens de verdediging voorbij kwamen. Ik vraag me namelijk af of de kwaliteit van een onderwijsinstelling af kan hangen van de mate waarop duurzaamheid in het curriculum is ingebouwd en geborgd. Vanuit de optiek van de noodzaak van een duurzame wereld kan dat wellicht wel. Vanuit een objectieve beschouwing van onderwijskwaliteit kan dat naar mijn idee niet. Eens kijken waar zo'n discussie toe leidt. Wie weet, een initiatief om iets dergelijks ook in het MBO (en waarom niet in de rest van het onderwijs) te realiseren...