Wet van Vos

Laat ik beginnen met de opmerking dat het organiseren van hoger onderwijs niet zo maar kan worden vergeleken met het organiseren van middelbaar beroepsonderwijs of voortgezet onderwijs. In het hoger onderwijs blijkt, dat meer contacturen niet automatisch leiden tot meer zelfstudie van de studenten en ook niet tot een (significante) verbetering van de resultaten.

De hele discussie over de verplichte onderwijstijd (850 klokuren in het MBO, 1040 in het VO) komt hiermee in een wat ander daglicht te staan. In het hoger onderwijs blijkt het omslagpunt te liggen rond de 300 tot 400 contacturen per jaar. Tot die grens leiden meer contacturen ook tot meer zelfstudie. Vanaf die grens worden meer contacturen gecompenseerd door minder zelfstudie. Dit 'fenomeen' staat bekend als 'de Wet van Vos', naar de onderzoeker, die dit in 1987 aantoonde. Het gevolg is, dat het onderwijsrendement juist daalt. De echte kennisverwerving wordt namelijk vooral positief beïnvloed door de zelfstudie! Contacturen leveren een veel kleinere bijdrage aan het studieresultaat. Het advies is dan ook om contacturen vooral te gebruiken om studenten aan het studeren te zetten in plaats van tijdens de contacturen alles voor te kauwen. Nou ja, dat wisten we al, natuurlijk. De tip om de zelfstudie in de vorm van voorbereidingstijd in te programmeren kort voor de contacttijd omdat dat het meeste rendement oplevert, geeft natuurlijk wel te denken over de opzet van een rooster.
Dit alles naar aanleiding van een artikel in de Volkskrant. Ergens anders vond ik ook een artikel van eerder dit jaar in het NRC.

Wat betekent dat voor de onderwijsprogrammering in het MBO? Bij het nadenken over een flexibele leerorganisatie moet het zelforganiserend vermogen van de organisatie en elk individu ook een rol spelen. Dat is natuurlijk niet helemaal hetzelfde als zelfstudie. Maar zelforganisatie heeft ook veel te maken met de eigen verantwoordelijkheid van de studenten. En eigen verantwoordelijkheid ligt weer dicht bij het zelf organiseren van studieactiviteiten. Door in de planning van de contacturen rekening te houden met wat voorafgaande tijd voor zelf te kiezen (voorbereidende) leeractiviteiten van studenten, zou het leerrendement dus kunnen toenemen.
Open deur? Toon het maar aan, zou ik zeggen. We hebben al voldoende geëxperimenteerd op basis van aannames.