"Goed nieuws"

Van Sinterklaas gekregen: "Het grote goed nieuws boek" van Simon Rozendaal (zie hier zijn weblog bij Elsevier).
De kern van het boekje is eigenlijk dat we met zijn allen worden bedonderd door de wetenschappers, de politici, de belangenorganisaties en noem maar op. Die roepen allemaal dat het zo slecht gaat met bijna alles, terwijl het in feite ontegenzeglijk goed gaat met de wereld. Het boekje van Rozendaal somt een groot aantal feiten en wetenswaardigheden op, waarmee duidelijk wordt gemaakt dat er vroeger toch heel wat meer kommer en kwel te zien was dan nu.
Het milieu, onze gezondheid, honger, klimaat, technologie, werkdruk, inkomen, het is allemaal sterk verbeterd. Waarom er zoveel mensen zijn, die het tegendeel beweren? Die hebben er belang bij! Onderzoekers, die afhankelijk zijn van fondsen. Goede doelen, die het moeten hebben van donaties. De politiek, die draagvlak nodig heeft. Aldus Rozendaal. Het boekje biedt aardig wat aanknopingspunten om de 'beroerde' toestand van de wereld van vandaag te relativeren.

Vrijwel alle voorbeelden, die aangehaald worden, kloppen wel. Er zijn heel wat planten en dieren, die het tegenwoordig beter doen dan ooit. Gemiddeld genomen is de wereld een stuk schoner, hebben we meer en beter te eten, hoeven we minder te werken voor meer inkomen, enzovoorts, dan een tijd geleden. Er zijn veel voorbeelden te noemen van aangekondigde rampspoed, die achteraf gezien niet waar bleek te zijn. Denk aan de zure regen van de jaren '80. Ook wordt vaak veel te makkelijk vergeten dat allerlei chemicaliën (bestrijdingsmiddelen, medicijnen) heel wat meer levens hebben gered dan ze nu bedreigen.
Rozendaal steekt ook een hand in eigen boezem. Als journalist heeft hij ook meegedaan met het uitvergroten van rampen, die daardoor veel erger leken dan ze in werkelijkheid waren. Hij geeft in het laatste hoofdstuk ook aan dat hij aan 'cherrypicking' heeft gedaan: precies die voorbeelden noemen, die een positief beeld geven en de negatieve weglaten. Daar geeft hij dan ook wat voorbeelden van. Moraal van het verhaal: we hebben de problemen altijd nog opgelost, dus dat zullen we ook wel blijven doen. En zoals als het gaat volgens de 'processie van Echternach' (drie stappen vooruit, twee achteruit), een terugval is altijd tijdelijk.

Ik houd niet van dit soort boekjes. Dat feit op zichzelf zet me natuurlijk wel aan het denken. Wat vind ik nou zo vervelend aan goed nieuws? Aan een optimistische kijk? Ben ik eigenlijk gewoon een pessimist, die daarom van nature een hekel heeft aan dit soort boekjes?
Op zich is er niets tegen optimisme natuurlijk. Het punt van dit boekje is nou juist de beperktheid van de visie. Natuurlijk kun je de milieu-beweging of een vakbond afvallen, aantonen dat ze overdrijven. Daarmee wordt wel vergeten, dat de reden dat het milieu nu een heel stuk schoner is, of dat de welvaart een heel stuk beter is, juist omdat die organisaties gedaan hebben wat ze gedaan hebben.
Wat me vooral stoort aan dit soort optimisme is, dat het mensen oproept tot het negeren van allerlei waarschuwingen, tot  een houding van 'ach, wat doet het er toe, ze lossen het toch wel op', om vervolgens met een gerust hart door te gaan met 'business as usual'.

Ik ben er helemaal niet gerust op, de klimaatverandering, de afhankelijkheid van energie, het politieke (wereld)klimaat. Ik ben meer geneigd de sceptici uit te dagen tot een wat meer kritische houding, een meer integrale benadering van de problemen. Je gelooft niet in de klimaatverandering, dat kan. Maar wat is er mis met energiebesparing, zeker als je weet, dat het een positief effect kan hebben tegen een mogelijke klimaatverandering?

Ik merk aan mezelf, dat er allerlei discussies en argumenten uit mijn milieuverleden bovenkomen. Al die boeken en artikelen, die ik gelezen heb, veel te veel om hier allemaal de revue te laten passeren. Eén daarvan was een artikel over een weddenschap tussen een raspessimist (Paul Ehrlig, 'The population bomb' en Julian Simon, een wel bijzonder optimistische econoom, die er van uitging, dat de bevolkingsgroei een zegen was voor de mensheid. Die weddenschap hield in dat als Ehrlig gelijk had de prijs van grondstoffen omhoog zou gaan en als Simon gelijk had, de prijs juist zou dalen. Simon won. Commentaar van Ehrlig: "hij springt van een torenflat en roept bij de tiende verdieping, dat alles goed gaat".

Wellicht past het hele verhaal niet eens in een weblog over het onderwijs, al is er natuurlijk wel een link mee te leggen: mensen kritisch leren denken, niet alles voor waar aannemen, je eigen motieven leren beoordelen, enzovoorts. Dan is een dergelijk optimistisch boekje prima lesmateriaal!

Tja, en wat moet ik als pessimist? Niets, want een pessimist heeft het beter dan een optimist: hij heeft gelijk of het valt mee.