Wat is 'wat' en wat is 'hoe'?

De komende tijd zal er veel aandacht besteed worden aan het rapport van de Commissie Dijsselbloem, er is wellicht een soort 'Joran-effect' te verwachten, eerst aankondigingen, dan de presentatie zelf, gevolgd door een lawine van achtergronden, beschouwingen en vervolgens weer reacties op wat het teweegbrengt, et cetera.
Ik heb dan ook even nagedacht, of ik me ook zou aansluiten bij alle 'beschrijvers' en 'er-wat-van-vinders'. Per slot van rekening beperkt het rapport zich tot een aantal vernieuwingen in het voortgezet onderwijs, de invoering van het competentiegerichte onderwijs komt alleen even aan bod in het hoofdstuk over het nieuwe leren.

De conclusies en aanbevelingen zullen echter ook voor het CGO gevolgen hebben. Daarom toch minstens één reactie van mijn kant, wellicht later nog wat meer, als ik er aanleiding toe zie.

Wat me aan het denken heeft gezet, is de conclusie, dat de verantwoordelijkheden met betrekking tot het onderwijs scheef zijn komen te liggen:

De commissie stelt vast dat verantwoordelijkheden van overheid en scholen door elkaar zijn gaan lopen. De overheid heeft zich, soms tot in het klaslokaal, bemoeid met de didactiek en tegelijkertijd de invulling van de onderwijsdoelen in hoge mate aan anderen overgelaten en nagelaten voldoende toezicht te houden op onderwijsresultaten.
Zowel voor het herstel van het maatschappelijk vertrouwen in het onderwijs, als voor het herstel van het vertrouwen vanuit het onderwijs in de overheid, is een nieuwe, heldere afbakening van verantwoordelijkheden dringend noodzakelijk.

Dat wordt uitgewerkt in een aanbeveling:

De commissie bepleit het opnieuw vaststellen van de verantwoordelijkheid van de overheid enerzijds en de scholen anderzijds. De overheid is verantwoordelijk voor het "wat", de onderwijsinhoud en stuurt daarop in de vorm van het kerncurriculum, examens en toezicht. De scholen gaan nadrukkelijk over het "hoe", dat wil zeggen de inrichting van het onderwijs, het pedagogisch-didactisch klimaat. Als extra waarborgen voor de kwaliteit van het onderwijsproces onderkent de commissie het belang van onderwijstijd en de kwaliteit van docenten. Ook op deze punten is het nodige herstel te verrichten.

Als dit wordt doorgetrokken naar de competentiegerichte kwalificatiestructuur dan gaat de overheid dus over het 'wat': de kwalificatiedossiers, waarme de inhoud van de opleidingen wordt beschreven. De scholen gaan over het 'hoe'. Dus als scholen kiezen voor een heel traditionele manier van onderwijs om het onderwijs vorm te geven, moet dat kunnen. Maar als je competentiegericht onderwijs serieus neemt (competenties ontwikkel je in 'de praktijk', je kunt niet volstaan met één keertje een competentie laten zien, competenties ontwikkelen zich over een langere tijd, over meerdere praktijksituaties, noem maar op), lukt dat niet in een traditionele opzet. Daarmee wordt het voorschrijven van het 'wat' impliciet toch ook voorschrijven van 'hoe'. Hoe zal hiermee omgegaan worden?

Er zijn nog tal van andere onderwerpen, die boeiend genoeg zijn om op te reflecteren. Maar dat is weer voor een volgende keer...