Misverstanden over flexibiliteit in het onderwijs (2)

Patrick Koning reageerde op het voorgaande bericht met een beschrijving van de manier waarop het onderwijs op de ICT-opleidingen van het Koning Willem I is ingericht. Prachtig voorbeeld van de ontkrachting van nog een ander misverstand: dat het niet zou kunnen.
(Ik word wel altijd nieuwsgierig naar nog een aantal andere, meer verborgen zaken. Patrick laat een stuk van de dagelijkse praktijk zien. Dat is wel het meest wezenlijke, natuurlijk, maar ik kan er slechts gedeeltelijk uit afleiden wat het onderliggende onderwijsontwerp is, hoe het tot stand gekomen is en hoe het zit met de betaalbaarheid. Je zou kunnen stellen dat het al een paar jaar draait en dus te betalen is. Maar is het nog steeds uitvoerbaar en betaalbaar als het hele roc op die manier gaat werken?).
Je kunt overigens nog een ander misverstand uit het bericht halen: dat flexibel onderwijs chaotisch zou zijn, ongestructureerd. Een uitgangspunt als: 'elke student krijgt wat hij nodig heeft' vraagt juist om structuur, zoals door Patrick wordt betoogd.
Ik vat structuur op als 'zekerheid', 'weten waar je aan toe bent'. Op die manier zijn er twee vormen van structuur te onderscheiden. Het ene heeft alles te maken met voorspelbaarheid (een vast lesrooster, bijvoorbeeld). Het andere heeft alles te maken met een goede informatievoorziening. Op tijd geïnformeerd worden over wat wanneer van je wordt verwacht. Als je de ene vorm van structuur (voorspelbaarheid) loslaat, moet daar dus wel iets voor in de plaats komen.

Ook Karin haalt in haar reactie nog een ander misverstand aan: dat alles in een keer geflexibiliseerd zou moeten worden. Er is veel 'laaghangend fruit' om het zo maar eens te zeggen. Daar hoort wel bij, dat men bereid is om op een aantal thema's wat stokpaardjes los te laten en wat water in de wijn te doen. Zo denk ik persoonlijk dat het helemaal niet nodig is een vreemde taal 'vanuit het beroep' te geven, wat betekent immers, dat elk opleidingscluster een eigen talencurriculum en eigen talendocenten nodig zou hebben. Het vakjargon wordt daarbij als  argument gebruikt, terwijl dat in wezen maar een fractie uitmaakt van een hele taal. Het Raamwerk Vreemde Talen biedt wat dat betreft natuurlijk structuur om te kunnen variëren

Er bestaan nog andere misverstanden over flexibiliteit. Misschien moet ik het geen misverstanden noemen maar 'denkblokkades' of zoiets. "Studenten zitten (in het kader van de vrije ruimte) helemaal niet te wachten op keuzemodulen vanuit andere opleidingen", wordt in het MBO vaak gezegd.

In het hoger onderwijs is een keuzeaanbod al een stuk gebruikelijker. Denk bijvoorbeeld aan de major-minorstructuur die op een aantal plaatsen in het HBO is of wordt ingevoerd. Als er eenmaal een aanbod is, blijken studenten wel degelijk een keuze te maken. (In de uitvoering zijn er wel allerlei problemen waardoor het enthousiasme wat getemperd wordt, maar dat even terzijde.)
Overigens is het wel opmerkelijk dat universiteiten juist bezig zijn om van uitgebreide keuzemogelijkheden (het bij elkaar sprokkelen van een opleiding) steeds meer overgaan naar standaardprogramma's voor opleidingen, soms (buiten de bama-structuur) zelfs zonder nog maar enige keuzemogelijkheid!

Als het gaat over keuzemodulen (in het MBO) is er nog veel te winnen door wat andere uitgangspunten te hanteren.
Voorbeeld. Nu worden onderwerpen of thema's in verschillende opleidingen of onderwijsteams afzonderlijk uitgewerkt. Ik herinner me een situatie waarin bij een roc in elk van de sectoren Economie, Handel én Horeca & Toerisme iets van ondernemersvaardigheden gegeven werd. En dat gebeurde volkomen afzonderlijk van elkaar. In zo'n situatie zou je een dergelijk thema bij één van die sectoren kunnen beleggen. Het thema wordt vanuit die sector verzorgd voor opleidingen van alle andere sectoren. Dat kan voor veel nog meer onderwerpen (Zoals als Karin al aangaf, kan dat ROC-breed voor ICT, taal, natuur- en wiskunde, enzovoorts). Binnen een bepaalde sector zijn er nog veel meer mogelijkheden.
De stap naar opleidingsoverstijgende keuzemodules lijkt me dan niet meer zo groot.