Massa individualisatie in het onderwijs

Sietske Waslander van de Universiteit van Groningen heeft al veel publicaties op haar naam staan over het onderwijs. Een recent artikel ging over Mass customization in schools: strategies Dutch secondary schools pursue to cope with the diversity-efficiency dilemma.
Rekening houden met de wensen van een individuele klant (maatwerk) vraagt een grotere diversiteit met zich mee. Diversiteit kost geld en is dus minder efficiënt. Bedrijven, die worden geconfronteerd met een dergelijk diversiteit-efficiëntie dilemma passen vaak een strategie van 'massa-maatwerk' toe. Het blijkt dat scholen, die met het zelfde probleem worden geconfronteerd vaak dezelfde strategie toepassen.
Onder 'mass customization' wordt verstaan: "the mass production of individually customized goods and services" ofwel "massaproductie van op het individu afgestemde goederen en diensten".

Het leek me nou eens interessant om te kijken of het artikel aanknopingspunten biedt voor een project als Flexibel Leren. In elk geval wordt aangegeven dat de literatuur heel positief is over het idee maar nauwelijks ingaat op mogelijke nadelen of problemen.

Het artikel noemt in eerste instantie een aantal mogelijkheden hoe organisaties om kunnen gaan met het diversiteit-efficiëntie dilemma met voorbeelden uit het onderwijs.

1. Cosmetische aanpassingen
   Vaak blijkt het al genoeg om naar buiten toe te zeggen dat je flexibel bent terwijl het onderwijs niet noemenswaardig is veranderd.
2. Uitstellen van de invloed van de klant.
   Maatwerk vereist invloed van de klant. Hoe meer die invloed zich in het productieproces laat gelden, des te meer problemen zal dat opleveren. Door die invloed pas heel laat in het traject toe te laten blijven de problemen beperkt. Denk aan een iPod (gewoon standaard productieproces, de klant stelt het apparaat gewoon in naar eigen voorkeur als hij het al gekocht heeft), denk ook aan IKEA: heel veel varianten mogelijk maar de klant maakt zijn keuze pas in de winkel. In het onderwijs komt dit terug in de vorm van modularisatie.
3. Samenwerking en combinaties.
   Door samenwerking te zoeken zijn er meer variaties te maken van producten of diensten. Denk aan een samenwerking tussen een VMBO en een MBO met gezamenlijke programma's.
4. Terugdringen van heterogeniteit
   Klinkt een beetje vreemd maar door in de markt van veel aanbod te gaan specialiseren kun je een bepaalde klantengroep aan je binden. Een vakschool of een gymnasium zijn hier voorbeelden van. De populatie is uitermate homogeen wat de complexiteit natuurlijk beperkt.
5. Extra resources
   Een grote variatie aan klantvragen kan natuurlijk ook opgelost worden door extra resources in te zetten, mits de klant daarvoor wil betalen, natuurlijk.
6. Digitalisering
   En natuurlijk, alles wat kan worden gedigitaliseerd kan op maat worden gemaakt. E-learning biedt veel mogelijkheden voor flexibiliteit.

Het artikel beschrijft verder een onderzoek onder een aantal scholen. Daarbij is gekeken naar een zestal variabelen (doelen, inhoud, doorlooptijd, leermateriaal, leeractiviteiten en roosters) waar de scholen op werden gescoord. Het resultaat liet vier typen scholen zien die min of meer hetzelfde scoorden op deze variabelen.

1. 'Guards': weinig variëteit
   Strategie: terugdringen van heterogeniteit, cosmetische aanpassingen (wat extra begeleiding)
2. 'Differentiators': variatie in inhoud en tempo
   Strategie: modularisatie, samenwerking
3. 'Economizers': variatie in leermateriaal en leeractiviteiten
   Strategie: schaalvergroting (grotere groepen met meer docenten)
4. 'Radical costumizers': veel variatie in alles.
   Staregie: extra resources tegen betaling (tussen de regels door lees je dat het gaat om Iederwijsachtige scholen, afhankelijk van bijdragen van ouders en vrijwillegers).

Wat verder opvalt, is dat geen enkele school uit het onderzoek gebruik gemaakt heeft van de digitalisering! Daar is wellicht nog veel te winnen.

Zetten we dit alles nou af tegen de resultaten van Flexibel Leren dan is de strategie, die daarin gekozen wordt vooral te vergelijken met de 'Differentiators': modularisering en samenwerking.
In elk geval zullen we voor de tweede fase op zoek gaan naar meer literatuur en voorbeelden van flexibiliseringsstrategieën als input voor de simulatie die gebouwd zal gaan worden. Ik houd me aanbevolen!