Een belangrijk deel van de kritiek op het nieuwe onderwijs is gebaseerd op het steeds lagere kennisniveau van de studenten en afgestudeerden. Willem Karssenberg haalt een artikel aan dat is gebruikt voor het eindexamen Nederlands. In het artikel wordt ingegaan op het feit, dat de kennis weliswaar minder wordt maar dat de intelligentie over het algemeen is toegenomen in de afgelopen decennia. Onder andere gaming zou daar een bijdrage aan leveren. Hoewel het waarschijnlijk niet zo is bedoeld lijkt het bericht van Willem weer een relativering van het belang van kennis.
Recent heb ik geprobeerd wat nuancerende kanttekeningen te maken bij een paar krantenberichten waarin werd duidelijk gemaakt dat bedrijven het competentiegerichte onderwijs onderschrijven en dat kennis minder belangrijk is. En ook nu wil ik dat nog een keer doen als aanvulling op het bericht van Willem, al is het maar dat dit soort berichten maar weer al te makkelijk verkeerd worden opgevat en dan weer leiden tot artikelen in de Telegraaf...
Als gaming helpt bij het verhogen van de gemiddelde intelligentie van jongeren en dus van de toekomstige generatie is het natuurlijk een krachtig hulpmiddel bij het versterken van de kenniseconomie. Maar niet in plaats van het aanbrengen van kennis maar in aanvulling daarop! Natuurlijk kun je je afvragen hoe relevant het is om te kunnen beschikken over een hele hoop feitenkennis (behalve dan dat je er mee kunt scoren tijdens een proefwerk én er in talloze televisiespelletjes aardig rijk mee kunt worden). Volgens mij is dat ook niet het echte belang van kennis. Kennis is op de eerste plaats het gereedschap om te kunnen handelen. Daarnaast is het het fundament om nieuwe kennis te kunnen verwerven (constructivisme).
En kennis is verslavend: als je ergens veel van weet, is het enerzijds makkelijker en anderzijds motiverender om er nog meer van te weten. (Ooit een student meegemaakt, die iets ging studeren juist omdat hij voor dat vak in het voortgezet onderwijs slecht scoorde? En waarom worden hobbies pas echt leuk als je boven een gemiddeld niveau begint uit te stijgen?)
Kennis is ook belangrijk als kruiwagen voor het denken. En net zoals er vele wegen zijn, die naar Rome leiden, zijn er vele kennisdomeinen die je kunnen helpen bij het verwerven van algemene inzichten, een eigen mening, normen en waarden. Veel thema's zijn immers vanuit verschillende invalshoeken te bekijken. Neem nou een willekeurig onderwerp als, laat zeggen, slavernij. Je kunt er naar kijken vanuit een historisch perspectief (hoe is het ontstaan, wat heeft het voor effecten gehad, welke effecten heeft het nog steeds in de huidige samenleving?), economisch perspectief (Nederland is mede rijk geworden door de slavenhandel), sociologisch perspectief (de samenstelling van de huidige bevolking), enzovoorts. Het maakt niet uit langs welk kennisdomein je een mening hebt gevormd over slavernij, het gaat om het proces van die meningsvorming. Niet iedereen hoeft dus even goed te zijn in alle kennisdomeinen. Als iedereen maar goed is in een aantal kennisdomeinen.
In de hele discussie over kennis speelt naar mijn idee nog iets anders mee. De huidige samenleving wordt gekenmerkt door een aantal ontwikkelingen. Denk aan individualisering (wat negatief geformuleerd: meer gericht op het eigen dan op het algemeen belang), en intensivering (behoefte aan steeds intensere beleving). Ik ben geen socioloog of zo, maar het ik heb het gevoel dat dit ook tot uiting komt in een bepaalde vorm van gemakzucht. We zijn rijk en kunnen ons van alles veroorloven zonder er echt hard voor gewerkt te hebben. Dat leidt tot een soort 'keyboardsamenleving'. Waarom nog leren pianospelen als je met een paar vingers uit een keyboard nog veel mooiere muziek kunt krijgen? Waarom veel moeite doen om iets te leren als alles op internet te vinden is? Waarom nog formules leren als je het in je rekenapparaat kunt opslaan? Het leidt tot een vervlakking, plat vermaak als 'de gouden kooi'. En de massa vergaapt zich eraan.
Ik ben een beetje bang, dat Thomas Friedman ('de Aarde is plat') wel een beetje gelijk heeft, al hoeven wat mij betreft de gameboys niet weg maar moeten ze slim gebruikt worden in aanvulling op een behoorlijk portie kennisverwerving! Want al heb je nog zo'n strategisch inzicht opgedaan met gaming, je zult uiteindelijk ergens verstand van moeten hebben om het te kunnen gebruiken.
Jeff,
BeantwoordenVerwijderenBriljant artikel! Kort, to the point, en het heeft alle elementen die in deze discussie thuishoren. (Ik wilde dat ik zo kon schrijven...)
Ik deel je mening dat kennis relevant is en blijft. (Mocht ik ooit een ingrijpende operatie nodig hebben, dan zou ik liever een chirurg hebben die de kennis in zijn hoofd heeft dan iemand die voortdurend moet googelen wat hij/zij nu weer moet doen.) Alleen gaat je conclusie aan het eind van de voorlaatste alinea me iets te ver. De koppeling tussen (ik parafraseer) "we leren geen formules meer" en "we kijken massaal naar de gouden kooi" (troep-tv van de allerergste soort) zie ik niet direct.
Gemakzucht als maatschappelijk aspect van deze tijd? Zeker. Aan de andere kant: iedere technologische verandering in het verleden heeft een plaats kunnen vinden tussen de al bestaande technologie. Voor het onderwijs betekent dat, denk ik, dat we voortdurend op de hoogte moeten blijven van veranderingen en dat we daarop moeten inspelen waar dat relevant en nuttig is. Blind achter alles aanrennen heeft uiteraard geen zin. Net zo blind alles negeren werkt ook niet. De mix vaardigheden-kennis is voorturend aan verandering onderhevig. Met de mogelijkheden die we nu tot onze beschikking hebben om feitenkennis op internet te vinden, zullen we ons in het onderwijs moeten herbezinnen op welke kennis we "in de hoofden" willen hebben. Het aanleren van de vaardigheden om de kennis op internet te ontsluiten en om die kennis op waarde te schatten wordt, mijns inziens, steeds belangrijker, zeker gezien de eerder gesignaleerde gemakzucht.
We live in interesting times...