Balans van 2008

De laatste dag van 2008. Mooi moment om terug te blikken. (En dit is mijn 250ste bericht. Kan ook worden beschouwd als een mooie gelegenheid, natuurlijk.)
Binnenkort is er wel weer voldoende aanleiding om vooruit te kijken.

Het afgelopen jaar is er genoeg te doen geweest in het onderwijs. Maar om nou te zeggen, dat in het Nederlandse (beroeps-)onderwijs 'de grote doorbraak' is bereikt, ik ben bang dat dat niet het geval is. Dijsselbloem zette de overheid te kijk met het rapport waarin duidelijk werd gemaakt dat er grote fouten waren gemaakt. De belangrijkste aanbevelingen (overheid: wat, instellingen: hoe, meer zeggenschap voor de docent, meer evidence based vernieuwen) leken op zich niet verkeerd maar ook de commissie liet zelf wat steken vallen.
De vergrijzing is nog niet opgelost, ondanks een forse injectie van ministerie Plasterk in de salarissen, waar vervolgens nog flink over gesteggeld werd. Zelf heb ik daar niet zoveel aandacht aan besteed.
En dan is er nog het probleem van de uitval ofwel, ongediplomeerde uitstroom. Plasterk juicht over de behaalde resultaten maar wordt teruggefloten door het CPB, die op getallen uitkomt waaruit blijkt, dat er nog helemaal geen sprake is van een vermindering. Wel even opletten: het gaat hier om de effectiviteit van in 2006 afgesloten convenanten, niet om het totaal van de schooluitval. Daarvoor is er ook veel cijfermateriaal beschikbaar op www.voortijdigschoolverlaten.nl.
En dan de toepassing van ICT in het onderwijs. In een presentatie in september ging ik samen met Joke Snippe (Hogeschool INHolland) en Ricardo Winter (ROC van Amsterdam) hier op in. Duidelijk is in elk geval, dat we er met de toepassing van ICT in het onderwijs nog niet zijn, al wordt 2008 nu al het jaar van de digitalisering genoemd. Misschien toch meer geduld hebben!
En wat de invoering van het competentiegericht onderwijs (in het MBO) betreft? Veel wisselende geluiden. Hoe hoger in de boom, hoe positiever de geluiden. Veel zorgen op de werkvloer. Een aardige samenvatting komt terug in een brief van de staatsecretaris waarin ze ingaat op vragen van de SP.

Is er helemaal geen kentering te zien? Een paar dingen zijn bereikt, nou ja verbetered, nou ja, veranderd...

• Er is een advies onderwijstijd (in het VO, wat de uitwerking is naar het MBO?) waarin wordt gepleit voor 1000 klokuren ipv 1040 uren en een week minder vakantie voor docenten. Docenten en vakbonden zijn niet blij met dat laatste: 'de werkdruk komt niet door de lange vakantie'. Nee, maar dat je de werkdruk er voor een deel wel mee kunt oplossen.
• Er wordt (meer) aandacht besteed aan 'evidence based' onderwijs, onder andere door de oprichting van TIER.
• Het jaar 2008 kan worden aangemerkt als het jaar waarin de maximale omvang van onderwijsinstellingen zo ongeveer is bereikt. De aandacht voor mega-instellingen en fusies bereikt ineens een kookpunt. Er wordt gesproken over een fusietoets en in afwachting daarvan worden instellingen gevraagd geen fusies meer aan te gaan.
• Plasterk haalt ook de vroege schoolkeuze weer van stal. Nog lang geen kentering, natuurlijk, maar wie weet komt er op de langere termijn iets van de grond.

Ik realiseer me, dat hiermee nog lang geen uitputtend overzicht, laat staan een balans over 2008 is weergegeven. Maar ja, de oliebollen vragen ook om aandacht.

De Generatie Y komt er aan ... of nog even niet?

In een artikel in Onderwijsinnovatie worden de resultaten beschreven van een onderzoekspilot bij Hogeschool INHolland waarbij tweedejaars studenten Management opdrachten kregen waarbij ze Web 2.0 tools moesten gebruiken om te communiceren.
De opdrachten waren gebaseerd op het uitgangspunt dat de huidige generatie studenten ('generatie Y')goed overweg kan met internet en allerlei communicatietools. Vooraf werd dat bij de studenten getoetst. De opdrachten hadden betrekking op het verwerven van een stageplaats waarbij oud-studenten en bedrijven moesten worden geinterviewd. Daarnaast moest een persoonlijk internet 'presence' gemaakt worden, waarin een YouTube-filmpje voorkwam. Vooraf werden enkele workshops gegeven, onder andere over het werken met Sharepoint (de intranetomgeving van INHolland).

De resultaten vielen tegen. Op zich waren de studenten vooraf 'redelijk vertrouwd met de communicatieve mogelijkheden van internet, al was er wel sprake van behoorlijke niveauverschillen tussen de studenten'. Het artikel noemt een aantal ervaringen:

• werken met Sharepoint bleek voor veel studenten lastig
• slechts weinig studenten leverden de opdrachten binnen de gestelde periode van 8 weken in
• resultaten van interviews werden over het algemeen in tekst weergegeven
• studenten waren redelijk tevreden over elkaars prestaties met betrekking tot de interviews, docenten vonden dat er meer uit te halen was geweest
• het maken van een webpresence was nieuw voor de meeste studenten en werd bovendien als lastig ervaren
• er werd weinig op de presentatie gereflecteerd ondanks een een geintegreerd studieloopbaantraject
• de webpresence leek meestal op een gewoon cv, het feit dat een webpresence aan andere eisen moet voldoen dan een 'gewoon cv' was voor de studenten een nieuwe leerervaring
• veel video's waren van slechte kwaliteit

Over het algemeen blijkt een deel van de studenten een betere kijk te hebben gekregen op de toekomstige stage, de grootste meerwaarde zat in het inzicht op de webpresence.

Alles bij elkaar nog geen resultaat wat de 'belofte van de Einsteingeneratie' waarmaakt. De resultaten kunnen echter op verschillende manieren worden uitgelegd. Fervente tegenstanders van het gebruik van ICT in het onderwijs zullen hier 'het zoveelste bewijs' in zien dat ICT (en het nieuwe leren) allemaal flauwekul is. Ik zie iets anders: Studenten kennen de mogelijkheden wel maar zijn nog nog niet (vanzelf) in staat die mogelijkheden goed uit te buiten in onderwijssituaties. En in hoeverre zijn scholen zelf al zodanig vertrouwd met de web 2.0 mogelijkheden dat goede opdrachten kunnen worden samengesteld en een goede ondersteuning geboden kan worden? Resultaten als deze zijn naar mijn idee meer terug te voeren op didactiek en de motivatie van studenten er tijd in te steken. De auteurs gaven zelf al aan, dat de ambities van het rpoject wel wat hoog waren. Een pilot als dit levert in elk geval wel waardevolle informatie op over wat wel en wat (nog) niet mogelijk is.

De auteurs trekken zelf de conclusie, dat het enerzijds nog wel meevalt met die 'Generatie Y', maar geven anderzijds aan dat de ontwikkelingen razendsnel gaan en dat scholen er maar beter op voorbereid kunnen zijn.
Dat blijkt ook wel uit het bericht dat een onderzoek in de VS uitwijst dat 90% van de studenten wifi als een noodzakelijke voorziening te beschouwen:

In a survey released today by the Wi-Fi Alliance and Wakefield Research, nine out of 10 college students in the United States say Wi-Fi access is as essential to education as classrooms and computers, and nearly three in five say they wouldn't go to a college that doesn't have free Wi-Fi. What's more, fully 79 percent said that without Wi-Fi access, college would be a lot harder.

Beter leren met een betere kennis van het brein

In mijn bericht over het Slimme Onbewuste vroeg ik het me al af: op welke manier kan de huidige kennis over het brein toegepast worden in het onderwijs? In het decembernummer van Onderwijsinnovatie een artikel met daarin een aantal aanbevelingen over de manier waarop kennis over het brein kan worden toegepast in het onderwijs.

Het artikel beschrijft de ervaringen van Mark Tigchelaar, zelf dyslectisch, die dankzij allerlei geheugentechnieken en methoden als snellezen, mindmappen en timemanagement de studieduur van een cursus van 40 uur per week kon terugbrengen tot 8 uur per week! Hij gaat dus uit van technieken die gebruik maken van kennis over het brein.
Het BCL Instituut (Breincentraal Leren Instituut) gaat uit van de invalshoek van het maakbare en vooral, het plastische brein. De wetenschap dat neurale netwerken kunnen ontstaan of worden versterkt door bepaalde werkvormen heeft geleid tot zes leerprincipes die kunnen worden toegepast in het realiseren van gunstige leeromstandigheden:

1. Emotie maakt neurale netwerken sterker doordat bepaalde neurotransmitters vrijkomen
2. Herhalen en oefenen van vaardigheden versterkt de neurale netwerken
3. Creatie in plaats van consumptie, zelf ontdekken werkt veel beter omdat hersenen er op ingericht zijn zelf informatie te ordenen en betekenisvolle patronen te maken
4. Focus op context en uitkomst, met name door te visualiseren omdat dat de spiegelneuronen in de hersenen activeert
5. Maak leren zintuiglijk rijk omdat dan verschillende netwerken worden gecombineerde en versterkt
6. Bouw voort op het bestaande omdat het brein juist werkt op basis van betekenissen, ervaringen en associaties

Klinkt allemaal erg bekend. Praktijkgericht, contextrijk, cretief leren, constructivisme. Maar hier wordt wel de link gelegd naar een wetenschappelijke onderbouwing op basis van de nieuwste inzichten in de werking van het brein. Met daarnaast een aantal concrete aanknopingspunten in de vorm van aanbevelingen onderwijssituaties op een bepaalde manier in te richten en begeleiding op een bepaalde manier vorm te geven. Het BCL geeft daar trainingen voor.

Cijfertjes en 'wishful thinking'

Ik ben geen fan van Aleid Truijens (columniste van de Volkskrant). Vaak worden in haar columns karikaturen gemaakt, aannames als feiten gepresenteerd, kleine dingen opgeblazen. Maar soms schrijft ze dingen, die me uit het hart gegrepen zijn (helaas is de column van vandaag (nog) niet online in te zien zonder inloggen).

Truijens schreef over de ranglijst van scholen, die door Trouw jaarlijks worden gepubliceerd. Trouw geeft in een toelichting aan:

...dat de Schoolprestaties een prikkel is voor scholen in het voortgezet onderwijs om hun aanpak kritisch onder de loep te blijven houden. Zo draagt de publicatie van de cijfers bij aan betere onderwijsprestaties...

Wishful thinking! Scholen zullen de lijst aangrijpen om maatregelen te treffen om een hoge score te verwerven. Als de score is beaseerd op weinig zittenblijvers en een hoog gemiddeld eindexamencijfer, dan is selectie een veel makkelijker middel om dat te bereiken dan het verbeteren van het onderwijs! Dus krijgen leerlingen die dreigen doubleren een verwijzing naar een lager niveau. Daarmee bereikt Trouw met de lijst juist een averechts effect van wat beoogd wordt!
Truijens breekt een lans voor scholen die genoegen nemen met een lager gemiddelde eindexamencijfer en meer zittenblijvers maar wel meer leerlingen er doorheen slepen om ze zo een diploma op een hoger niveau te kunnen geven.

Overigens wel aardig, dat in dezelfde Volksrant een artikel stond waarin aangegeven, dat ook de minister zich rijk rekent met cijfertjes over een afname van schooluitval! Het CPB toont dat op basis van de Basisregistratie OnderwijsNummer (BRON) aan. Daar gaat het om wat hardere cijfers dan de cijfers, waar het ministerie zich op baseert: zelf aangeleverd door betrokken scholen...

"Een substantiële verandering in de cijfers wijst bijna altijd op een andere manier van tellen, en zelden op effect van beleid"

...aldus de Algemene Rekenkamer. Nog een mooi voorbeeld van wishful thinking op basis van het interpreteren van cijfertjes...

Onderwijs in de Economische Agenda

In 2005 organiseerde de Volkskrant (in samenwerking met de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling en het Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken) de Sociale Agenda. Er werden 39 vraagstukken geformuleerd, die op allerlei manier werden beschreven, bediscussieerd en besproken. Uiteindelijk leidde dat tot het boek '30 plannen voor een beter Nederland', waarin ook het onderwijs aan bod kwam.

Inmiddels is de Volkskrant gestart met een nieuwe agenda. In een artikel wordt ingegaan op 'vragen die om een antwoord schreeuwen'. Het gaat om de Economisch Agenda dit keer, waarbij zes kernvragen zijn geformuleerd en waar iedereen mee kan praten over de vraagstukken. Ook ditmaal ontbreekt het onderwijs niet:

Hoe krijgen we de schooluitval in het beroepsonderwijs naar nul?
De economische schade die de samenleving zichzelf toebrengt door hoge schooluitval toe te staan is enorm. Hoe voorkomen we dat er een hele generatie verloren gaat?

Enerzijds is het vanzelfsprekend dat dit onderwerp op deze agenda staat. De economisch impact van het probleem is enorm. Van andere kant wordt er weinig recht gedaan aan het feit dat er natuurlijk al een hele hoop gebeurt. Zie bijvoorbeeld de website van het Ministerie van OCW op dit gebied: www.voortijdigschoolverlaten.nl. En ook de Volkskrant heeft de vraag eerder in de 'Etalage van goede ideeën' ook al gesteld.

De meeste problemen moet je bij de oorzaak aanpakken. Dat heeft er toe geleid dat het Ministerie het onderzoeksbureau Oberon heeft gevraagd categorieën van schoolverlaters in kaart te brengen. Het is immers typisch dat  de ene jongere wel en de andere niet uit valt onder vergelijkbare omstandigheden. Inzicht in het type jongere kan helpen bij het tijdig signaleren van problemen. De resultaten van dit onderzoek zijn te vinden op de website. Daarin ook een aantal aanbevelingen, die naar mijn zin nog veel te wollig zijn:

1.       Tijdig signaleren. Versterking van het signalerend vermogen binnen het onderwijs, de zorgstructuur en de overgang tussen onderwijssectoren;

2.       Aandacht voor de “geruislozen”. Jongeren met problemen die ze internaliseren geven geen overlast, maar kunnen gemakkelijk uit het onderwijs “verdwijnen”;

3.       Meer aandacht voor de behoefte aan hechting en gekend worden van jongeren. Dit begint binnen het reguliere onderwijs, maar geldt ook voor de zorg en de opvangstructuren.

Natuurlijk, als je gevraagd wordt schoolverlaters te typeren dan is dat niet hetzelfde als het formuleren van oplossingen voor dat schooluitval. Het risico is alleen dat op basis van dit soort zeer algemene uitspraken allerlei deeloplossingen worden bedacht.

Naar mijn idee speelt er meer. Maatschapelijke ontwikkelingen als individualisering, informalisering, intensivering (zie de vijf i's in Trends, dilemma's en beleid van het SCP, p 22-25) zijn mede bepalend voor de de manier waarop leerlingen in het onderwijs staan, het onderwijs moet concurreren met vrije tijd en ouders die niet meer vanzelfsprekend op een lijn staan met de school maar eerder opkomen voor hun kind. Ook het doel van een hoger aandeel van leerlingen en studenten in het hoger onderwijs (de Lissabon-doelstelling) maakt het natuurlijk niet makkelijker. En het onderwijs is in al die jaren niet echt meegegroeid.

Overigens zijn er meer die er over nadenken, zoals de club 'Zapgeneratie'.

Impact

Heb je als blogger nou invloed op wat er in de wereld gebeurd? Ik heb daar zo mijn eigen (bescheiden) ideeën over. Het is meer de massa die in staat is dingen te veranderen.
Deze week kreeg ik onderstaande reactie van Tom Kronenberg. Daaruit blijkt dan maar weer, dat ik daadwerkelijk invloed heb gehad, al is het maar als doorgeefluik van wat informatie.

Beste Jef, Op je blog las ik dit bericht (noot: over Overheid 2.0) ergens in Oktober. Ik vond het wel een leuke uitdaging en heb mijn idee aan de speciale NING toegevoegd. Om een lang verhaal kort te maken. Ik zit nu met € 25.000,- te bedenken hoe ik van Hulpbijditformulier.nl een succes ga maken. Bedankt dat je dit bericht plaatste, blijf dat soort dingen vooral doen! Groet, Tom Kronenburg

Tom, van harte gefeliciteerd! Geef een seintje als het idee gerealiseerd is, dan maak ik er hier wel weer reclame voor!

Het slimme onbewuste

Een hele tijd geleden heb ik in de wachtkamer bij de tandarts een artikel gelezen (ik dacht in Quest) over de manier waarop mensen kiezen. Ik vond het toen heel frappant, dat in bepaalde situaties (bijvoorbeeld een belangrijke aankoop) mensen beter af konden gaan op hun onbewuste dan op gedegen nadenkwerk. Een kwestie van informatie in je opnemen en er 'een nachtje over slapen'. Dat was heel wat voor een rationele twijfelaar als ik, die zelfs in de supermarkt af en toe moeite heeft om te kiezen tussen een pot pindakaas of sandwichspread!

Vorige week hebben we thuis nieuwe boekenkasten gekregen (overigens een aankoop waarbij we behoorlijk zijn afgegaan op ons gevoel, zeg maar, ons 'onbewuste', wat onmiddellijk tot uitdrukking kwam in het feit dat we behoorlijk over het budget zijn heengegaan). Bij het overhevelen van boeken van de oude naar de nieuwe kasten kwam ik ineens een boekje tegen dat ik vorig jaar eens heb gekregen maar dat in een vergeethoekje was terechtgekomen: "Het slimme onbewuste" van Ap Dijksterhuis.

Heel leesbaar en vooral erg boeiend. In eerste instantie wordt duidelijk mensen altijd het idee hebben gehad dat het bewustzijn veel belangrijker was dan het onbewuste. Descartes ging er zelfs van uit dat er helemaal geen onbewuste was. Dat is lang zo gebleven. Aan de hand van een aantal thema's gaat Dijksterhuis verder in op de werking van zowel het bewustzijn als het onbewuste.

Hij beschrijft het onbewust waarnemen (je neemt veel meer waar dan je zelf denkt) en gaat daarbij onder andere in op het subliminaal waarnemen (waarnemingen waarvan je je zelfs helemaal niet bewust kunt worden omdat de prikkels te snel zijn om je er bewust van te kunnen worden, bijvoorbeeld door tijdens een film heel snel bepaalde begrippen te presenteren). Het werkt wel, maar Dijksterhuis rekent aan de hand van een aantal voorbeelden af met mensen die denken dat op die manier hele volksstammen kunnen worden gemanipuleerd.
Ook het nemen van onbewuste beslissingen (het Quest-verhaal) wordt hier nog eens uitgebreid beschreven met tal van interessante onderzoeken. Daarbij laat hij aan de hand van onderzoeksresultaten zien, dat de hersenen al activiteit vertonen ruim voordat iemand zich bewust wordt van het besluit om een handeling te verrichten.
De manier waarop creativiteit vanuit het onbewuste onstaat en kan worden gestimuleerd, komt aan bod evenals onbewust handelen, waar met name imitatiegedrag uit de doeken wordt gedaan.

Dijksterhuis werkt toe naar een conclusie: het bewuste is niet meer dan een resultante van alles wat er zich in het veel complexere, snellere en capabelere onbewuste afspeelt. In feite zou je zonder het bewustzijn door het leven kunnen. Of het leven dan nog leuk is, is maar de vraag.

Het boek is uit, nu blijven er nog wat vragen over. Op de eerste plaats: wat kunnen we er in het onderwijs mee? Gebruik maken van deze kennis om leren en leerprestaties te verbeteren? Lijkt me voor de hand liggen, maar daar is toch nog wat meer studie voor nodig.
Maar ook een meer filosofische vraag: als we zonder bewustzijn zouden kunnen, als er helemaal geen functionele meerwaarde kan worden aangetoond voor het organisme, wat is dan het evolutionaire voordeel, dat er aan bewustzijn is verbonden? Misschien in de kerstvakantie toch nog eens wat andere boeken uit die nieuwe boekenkast halen, bijvoorbeeld 'Een schitterend ongeluk' van Wim Kayzer.

16 things I wish they had taught me in school

Zomaar tegenaan gelopen: "the positivity blog", van Henrik Edberg. Allerlei berichten over een positieve kijk op de wereld en het leven. Het eerste berichtje dat ik tegenkwam ging over "16 things I wish they taught me in school". Met allerlei wijsheden die het je in het dagelijks leven een stuk makkelijker kunt maken. Zo komt de 80-20-regel voorbij, wat voorbeelden van time-management (batching: routineklusjes in één keer afwerken, en zo).
Maar ook wat levenswijsheden zoals 'first give value, then get value' (omdat mensen eerst iets willen kirijgen voor ze willen geven, schiet het vaak niet op, omdraaien van die twee zou veel meer kunnen opleveren) en 'assume report' (als je nerveus bent om een nieuw iemand te ontmoeten, doe dan alsof het je beste vriend is), en meer.

Ik ben het met Henrik eens: Het zou niet verkeerd zijn dit soort zaken mee te nemen in het onderwijs. Of zijn we dan weer (tegen Dijsselbloem in) allerlei maatschappelijke dingen over de schutting van het onderwijs aan het gooien? Volgens mij niet, het gaat om dingen, die in te bouwen zijn in het 'verborgen curriculum', zeg maar, in een 'zo doen we dat hier'-mentaliteit op school.

Boodschappenlijstje (2)

Even geleden zette ik mijn boodschappenlijstje voor Online Educa op mijn weblog. Na afloop moest ik natuurlijk wel even kijken of ik aan mijn trekken was gekomen.

Eén van de ingerediënten betrof 'killer-apps', nieuwe toepassingen die het aanzien van (de toepassing van ICT in) het onderwijs grondig zouden kunnen aanpassen. Als voorbeeld noemde ik het digitaal schoolbord. Op zichzelf nog geen innovatie van het onderwijs (in feite alleen maar een innovatie van het schoolbord, natuurlijk). Maar misschien wel een springplank om de toepassing van ICT in het onderwijs ineens een flinke duw in de rug te geven.
Prompt verscheen een bericht van Margreet van de Berg waarin werd verwezen naar een werkstuk van David Strang over digitale schoolborden. Een begin!

Maar dat kwam niet van Online Educa.

Maar als een blogger als Wilfred Rubens er naar toe gaat, hoef je eigenlijk zelf niet meer. In elk geval kon ik daar mijn hart ophalen! Vooral het stuk, waar ingegaan wordt op de keynote van Roger Larsen en vervolgens de kritiek daarop van Hans de Zwart.
Nou ken ik Fronter goed (ik heb zelf lang bij ROC Eindhoven gewerkt) en ook het bedrijf is mij niet vreemd. Laat ik zo stellen, dat Hans in zijn commentaren wel gelijk heeft (de statements van Fronter in de brochure zijn aanvechtbaar, zoals hij stelt) maar hij gaat nergens in op de kwaliteit van het product zelf. Dat gebeurt vervolgens overigens in de commentaren in discussievorm daaronder wel!
In elk geval is de strijd nog steeds gaande.

Jammer dat ik het niet meer terug heb kunnen vinden: een arikel in TIEM over een discussie tussen een aantal informatiemanagers en CIO's over de keuze tussen Open Source en besloten producten. Dus voor wat het waard is, even uit mijn geheugen.
Vooroordeel of niet, argumenten als het ontbreken van een aanwijsbare eigenaar / leverancier, doorontwikkeling en het ontbreken van een implementatiepartner was voor de meesten toch voldoende reden om (nog) niet te kiezen voor Open Source.

Google doet raar

Wat is er toch met de iGoogle-pagina? Bij mij laadt de homepagina tot op zekere hoogte maar blijven de vakken leeg. Onderaan staat 'wachten op http://37.gmodules.com/... maar gebeurt er verder niets. En het is op verschillende computers hetzelfde.

Het vreemde is, dat de links die je op een bepaalde plek zou verwachten onzichtbaar zijn maar wel werken. Als ik even een ander scherm open en vervolgens terugkeer, is alles wit.

Rara...

Update van een uurtje later... Alsof de duvel ermee speelt, nou doet hij het weer (even in elk geval).

En dan de schoolkeuze

En de ene discussie woedt nog vrolijk voort, komt de volgende alweer opzetten: de vroege schoolkeuze.
In een brief aan de Tweede Kamer geeft Plasterk een overzicht van de stand van zaken in het onderwijs met allerlei ingezette of voorgenomen maatregelen. Tal van onderwerpen passeren de revue, van de investeringen in docenten, contacturen, strengere exameneisen, taal en rekenen, enzovoorts.
Aan het einde van de brief wordt -bijna terloops- ingegaan op de vroege schoolkeuze en het voornemen van Plasterk daar onderzoek naar te laten doen.

En een commentaar dat daar dan weer loskomt. Nog zonder precies te weten wat er speelt worden oude middenschool- en basisvormingskoeien van stal gehaald. Onderwijssocioloog Paul Jungbluth van de Universiteit snapt het beter:

Jungbluth maakt een vergelijking met het halen van het rijbewijs. Aan iedereen worden dezelfde eisen gesteld. De één heeft daar alleen 10 lessen voor nodig, de ander 100. In het onderwijs is dat nu niet zo, zegt Jungbluth. „Daar geeft men een vast aantal lessen en zegt als dat klaar is: dit is het.”

Als we het hebben over flexibiliteit van het onderwijs als 'het zorgen, dat elke leerling krijgt wat hij nodig heeft om succesvol het onderwijs te kunnen doorlopen', dan moet het toch niet zo moeilijk zijn om te bedenken dat er al veel te winnen is met eenvoudige oplossingen. Een verlengd traject, zeg maar een groep 9 voor basisschoolkinderen die gewoon nog niet ver genoeg zijn om de grote oversteek te wagen.
We zijn er zelf een paar jaar geleden ook naarstig naar op zoek geweest...

De menselijke maat

Er woedt weer een nieuwe discussie in onderwijsland, over de schaalvergrotingen dit keer. Naar aanleiding van een rapport van de Onderwijsraad schrijft de minister in een brief aan de Tweede Kamer dat de menselijke maat weer terug moet in het onderwijs. Er is dus zorg over de menselijke maat, mega-instellingen, de leerfabrieken, de intensieve leerlinghouderij, enzovoorts. De onderwijsraad stelt dan ook een fusietoets voor. Sommigen (zoals BON in het NRC en op de website) schieten in hun zorg volledig door.

Op zichzelf ben ik wel blij met de discussie omdat ik zo ook mijn vraagtekens heb bij de organiseerbaarheid van enorme onderwijsinstellingen. Maar ik vind ook, dat er niet weer overhaast een paar politieke besluiten genomen worden waarmee het kind met het badwater wordt weggegooid.
De brief van de minster bevat verder een aantal argumenten, waarvan de onderbouwing maar mager is. In de inleiding van de brief wordt een uitspraak van de Britse onderwijskundige Michael Barber aangehaald: 'Nothing (is) more crushing for self-esteem then anomity'. Ik denk dat vele docenten en studenten in grote onderwijsinstellingen zich hierin niet herkennen, dat er ondanks de omvang van de hele instelling toch sprake is van een menselijke maat. Er wordt dus geen rekening gehouden tussen het bestuurlijk niveau en het schoolniveau. Ook de VOS/ABB onderkent dit.

Nog een paar losse flodders ter overweging:

• Hoe groter is lang niet altijd hoe beter. Bij de toename van de omvang neemt ook de complexiteit van een organisatie toe (en dan heb ik het nog niet eens over de complexiteit die een fusie met zich meebrengt). Er komen meer mensen, afdelingen, ruimtes, voorzieningen en dus meer uitzonderingen waarmee rekening gehouden moet worden. Er is meer communicatie nodig omdat er meer zaken op elkaar moeten worden afgestemd, meer mensen moeten worden geïnformeerd. Mensen kunnen in een grote organisatie maar een beperkt deel van het geheel overzien en kunnen moeilijk rekening houden met het grote geheel met als gevolg dat veel problemen maar gedeeltelijk worden opgelost. Ga voor jezelf maar na wat er op je af komt als je het eten voor vanavond voor jezelf, voor je gezin of voor de hele familie moet verzorgen!
  Om een organisatie te kunnen besturen heb je informatie nodig. Hoe complexer de organisatie, hoe moeilijker het is om het allemaal te overzien. Dus moet er aan de top meer  informatieverwerkende capaciteit zijn. Zie daar de verklaring voor de uitdijende staf (het beruchte 'waterhoofd') aan de top van de grote onderwijsinstellingen. Omdat al die mensen die informatie weer moeten halen bij de sectoren, units, opleidingen gaan ze daar vragen stellen, enquêtes houden, kwaliteitsmetingen doen. En dus zullen die sectoren, units, opleidingen weer (administratieve) mensen in dienst moeten nemen om de top van de benodigde informatie te kunnen voorzien. Allemaal formatie, die niet ingezet kan worden in het primaire proces. Vanaf een bepaalde omvang werkt schaalgrootte dus contraproductief.
• Wat is nu de ideale grootte van een onderwijsinstelling uitgaande van effectiviteit en efficiëntie? De brief stelt, dat er geen overtuigend bewijs is dat de schaalgrootte leidt tot minder leerprestaties. Maar ja, waar baseer je dat op?
  Nog los van de oorzaak: Voor het MBO blijkt uit het rapport 'Kerncijfers 2003-2007' van het Ministerie van OC&W (zie o.a. p 92-93) geen afname van de leerprestaties. In het MBO is er sprake van enkele ontwikkelingen: een toename van het aantal studenten en een toenemende interne doorstroom naar hogere opleidingen binnen het MBO. Ook het aantal gediplomeerden stijgt. Dat zegt op zichzelf nog niet zoveel, want bij een sterker stijgende instroom zou het toch een afname betekenen. Dat valt niet zonder meer uit die cijfers halen want een stijgende instroom vertaalt zich pas na enkele jaren in een hoger aantal gediplomeerden.
  Voor het HBO is er volgens het rapport juist wel een dalende trend te zien (p 105). Maar of dat nu samenhangt met schaalvergroting of bijvoorbeeld met een hogere instroom in het HBO?
  Misschien zou het toch eens interessant zijn om eens een paar slimme rekenaars onderzoek te laten doen of er een statistische onderbouwing te vinden is ten aanzien van een mogelijke relatie tussen rendement en schaalgrootte. Een grafiek met op de x-as de omvang van een onderwijsinstelling in een bepaald onderwijssegment en het rendement op y-as, uitgedrukt in kosten per gerealiseerd diploma gedeeld door de totale instroom. Een dergelijk getal is een product van effectiviteit (rendement) en efficiëntie (kosten). Daar zou misschien een Gauss-curve uit kunnen komen waaruit de optimale schaalgrootte per segment is af te leiden.
  
• Er is meer! Eén van de argumenten die gebruikt worden, is de keuzevrijheid. Een student moet wel iets te kiezen hebben. Hier speelt met name in het primair en voortgezet onderwijs vooral de signatuur of het pedagogisch-didactisch karakter van de school een rol. In het MBO en HO ligt dat wat anders. De brief vermeldt dat de meeste regio's maar één roc hebben. In zo'n geval valt er weinig te kiezen. Hoewel? Een dergelijk roc biedt waarschijnlijk de meeste opleidingen wel aan. Dus in die zin: keus genoeg.
  Hoewel dat niet valt te verwachten zou je je in een denkexperiment kunnen voorstellen wat er zou kunnen gebeuren als er een golf van schaalverkleiningen over bijvoorbeeld het MBO zou worden uitgestort. Ik heb zo'n donkerbruin vermoeden dat dat in heel veel gevallen zal leiden tot sectorale onderwijsinstellingen: een economisch MBO, een technisch MBO, een zorg MBO, enzovoorts. Hoezo meer keus? Een student kan nog steeds maar bij één instelling terecht. Sterker nog, binnen een roc zou je op zijn minst verwachten dat bij een verkeerde studiekeus een overstap makkelijker te regelen zou zijn dan wanneer een student naar een andere sectorale MBO-instelling moet overstappen.

Er is alle reden om te kijken naar de effecten van schaalvergrotingen en te zoeken naar een zeker optimum. Een proces waarmee een schaalverkleining wordt gerealiseerd volgens 'natuurlijk verloop' (door middel van wat afsplitsingen, vestiging van nieuwe scholen en wat onderlinge concurrentie) zou misschien wel de beste oplossing zijn. Misschien wat meer concurrentie door op basis van e-learning ook in andere steden wat meer onderwijs aan te bieden?

White Flag

Een hele tijd geleden heb ik me eens beklaagd over het feit dat door de nieuwe technologieën er 'geen kunst meer aan was' om iets voor elkaar te krijgen waar je daarvoor toch minimaal een zekere expertise voor nodig had. Denk aan muziekmaken of fotografie. Iemand merkte toen op dat dat maar heel betrekkelijk was, omdat mede daardoor allerlei nieuwe vormen van kunst zouden ontstaan. Ik heb daar sindsdien inderdaad allerlei voorbeelden van gezien, zoals een lasershow op de muziek van Carmina Burana een jaar of 10 geleden in Budapest.

Afgelopen weekend was er opnieuw een geweldig voorbeeld te zien.
Zoon Daan studeert op het conservatorium in Utrecht en kwam een tijdje terug met 'een geweldig idee' aanzetten: a suite for rock band and soundtrack. In een project hadden de studenten kennisgemaakt met een muziekstuk van Jacob ter Veldhuis waarin film- en geluidsfragmenten van de oorlog in Irak zodanig waren gemonteerd tot een ritmische soundtrack, compleet met beelden en teksten. Ter Veldhuis had daar vervolgens muziek bij geschreven. Dat wilde een aantal studenten onder de naam Rebelectric ook wel eens proberen.

Toen ik de eerste keer thuis wat opnames hoorde, was ik niet zo onder de indruk, knap maar niet zo mooi. Maar wat een vergissing. Tijdens het optreden tijdens de open dag van het conservatorium afgelopen weekend bleek het te gaan om een weergaloos mooi stuk muziek.
Helaas is het optreden hier niet weer te geven, maar wie nieuwsgierig is naar de muziek kan op YouTube terecht waar beelden te zien zijn, gespeeld door 'Electric Kompany'. De suite omvat een aantal stukken, waaronder een vertraagde speech van Bush, een gevechtssituatie waarin een truck onder vuur komt te liggen en een gevechtsscene waarin enkele Amerikanen een vijandelijk voertuig uitschakelen. Zeer indrukwekkend is het stuk 'White Flag', waarin een veteraan vertelt hoe hij een Iraakse vrouw doodschoot, die achteraf een witte vlag bleek te dragen. Indrukwekkend, Kunst met een nieuwe K!

Boodschappenlijstje

Morgen gaat een hele delegatie, wat zeg ik, gaat een hele delegatie delegaties richting Berlijn. Woensdag begint daar Online Educa, de grote internationale conferentie op het gebied van Onderwijs en ICT.

En ik ben er (weer) niet bij.

Ik mag niet klagen (van mijn baas), ik ben immers pas nog bij Educause in Orlando geweest. Nu mag een ander.
Ik heb mijn collega wel een boodschappenlijstje meegegeven van onderwerpen waar ik graag de laatste ontwikkelingen van zou willen horen en zien:

1. De laatste ontwikkelingen op het gebied van elo's vs plo's. Hoe gaan de leveranciers van grote elektronische leeromgevingen om met de uitdaging die persoonlijke leeromgevingen meer en meer te bieden hebben?
2. Zijn er nu applicaties of apparaten, waarvan steeds duidelijker wordt dat ze als 'killer-app' kunnen worden gaan beschouwd? (Zo worden er de laatste tijd wel heel veel elektronische schoolborden verkocht. In hoeverre zie je nu, dat het gebruik van allerlei vormen van ICT in het onderwijs daardoor in een stroomversnelling gaan komen?).
3. Wat is er internationaal te zien van onderwijsontwikkelingen in de richting van competentiegericht onderwijs?
4. Ik heb me even afgevraagd of ik de toepassing van web2.0 in het onderwijs nog zou moeten noemen. Dat is bijna een vanzelfsprekendheid. Maar goed, als er heel inventieve oplossingen te zien zijn waarmee aantoonbaar het leren verbetert, dan weil ik het natuurlijk wel weten.

Voor de rest volg ik de blogs van alle andere wel tussen het inpakken van de sinterklaascadeautjes door...

Het probleem van de uitval is opgelost!

Het probleem van de enorme uitval in het onderwijs is opgelost!
Dat zou je haast gaan denken als je de introductie leest van een artikeltje dat onlangs in de 'Etalage van goede ideeën' van de Volkskrant stond. In die rubriek worden mensen gevraagd ideeën op te sturen voor bepaalde problemen en dit keer ging dat dus over de uitval in het onderwijs. En blijkbaar zijn er heeeel erg veel ideeën! Maar dat blijkt dan ook wel uit de website van het Ministerie speciaal gericht op de uitval. In elk geval is het feit dat de uitval van ongekwalifeerde uitstromers (geen startkwalificatie op niveaus 2) de afgelopen jaar gestaagd daalt daar terug te vinden. Maar dat het probleem nou opgelost is...

Het ROC van Amsterdam wordt genoemd als een voorbeeld waar studenten onmiddellijk benaderd worden als ze een dag wegblijven. Ook wordt het VM2-project genoemd, het project waar VMBO-leerlingen doorstromen naar een MBO-2 opleiding maar dan wel op dezelfde locatie. Het idee achter het project is, dat uitval onder meer veroorzaakt wordt door een slechte match tussen de oorspronkelijke en de vervolgopleiding. dat zou hiermee kunnen worden voorkomen. Dit jaar is het eerste cohort van de experimenten begonnen, volgend jaar volgt een tweede cohort.

Er wordt ook uitgebreid aandacht besteed aan het FC XL-experiment, het experiment van het FrieslandCollege waar jongeren een jaar lang dingen kunnen uitproberen. Ook dat concept zie je in verschillende vormen bij meerdere roc's terug, maar dit is wel een heel mooie uitwerking. De aansluiting op een vervolgopleiding is nog wel een lastig punt.

Als je alleen in september en januari kan beginnen, wordt het niks. Aan die flexibiliteit wordt op veel mbo-opleidingen gewerkt, maar zover is het nog lang niet.

Lijkt me wel wat voor een volgende Etalage van goede ideeën: Hoe organiseer je het onderwijs wat flexibeler? Ik stuur wel wat in...

Wanneer werkt crowdsourcing niet?

Op de blog van Erwin Blom verscheen een berichtje over crowdsourcing. De aanleiding was een berichtje van ene Vincent Everts dat er op neerkomt dat hij niet gelooft in de Wisdom of the Crowds of crowdsourcing vanwege de domheid van de massa als het aankomt op aandelenmarkten. Kijk naar de hele kredietcrisis.

Het heeft mij in elk geval ook aan het denken gezet, net als een aantal mensen die op het bericht van Erwin reageerden.
Volgens mij is het appels met peren vergelijken als je het gedrag van aandelenbezitters in de aandelenmarkt wil vergelijken met kenniscommunities. In een kenniscommunity zoals Wikipedia gaat het vooral om het expliciteren van kennis, niet om doen van voorspellingen van bijvoorbeeld beurskoersen. Dat er kennis bestaat over de mechanismen achter koersschommelingen is natuurlijk iets heel anders dan het voorspellen ervan.
Er zijn andere vormen van 'the wisdom of the crowd'. Bij crowdsourcing gaat het om het inschakelen van communities rondom een vraagstuk. Voor de derde vorm heb ik eigenlijk geen naam, het gaat om informatie die beschikbaar komt door het gedrag van mensen op bijvoorbeeld het internet. Een voorbeeldje uit mijn eigen praktijk om dat duidelijk te maken.
Laatst werd ik door iemand gewezen op het feit dat ik in een rapport het woord 'parameterisering' verkeerd had gespeld, het zou 'parametrisering' moeten zijn. Voor mij een heel vreemde spelling. Maar even googlen op beide termen liet een score zien van 4710 voor de eerste tegen 6680 voor de tweede. Hoewel het verschil in dit voorbeeld niet zo groot is, geeft het dat er een grotere waarschijnlijkheid is, dat 'parametrisering' de goede spelling is.

Bij de aandelenmarkten gaat het om het gedrag van mensen. Ondanks bestaande kennis over de mechanismen van beurskoersen gedragen de aandelenbezitters zich niet op basis van die kennis. Het gaat om het verschil tussen macro-rationeel handelen (wat is verstandig vanuit het standpunt van het geheel?) en micro-rationeel handelen (wat is het voordeel voor mij als ik nu mijn aandelen verkoop?). In feite wordt er gehandeld volgens de regels van de speltheorie. Het gaat dus over beslissingen, niet over kennis.

Overigens wordt in het (hierboven aangehaalde) lemma over Wisdom of the crowds op Wikipedia door Surowiecki aangegeven, dat niet alle communities 'wise' zijn en daar wordt met name de aandelenmarkt als voorbeeld aangehaald.

Inspiratie opdoen

Weblogs zijn media, waar je jezelf, je mening, je kennis en nog veel meer kunt presenteren en delen met anderen. Dat roept dan weer reacties op. De meesten reageren via de weblog zelf, anderen doen dat meer rechtstreeks, zoals Etiënne van 't Kruys, die onderstaand mailtje stuurde. De inhoud daarvan was niet privé bedoeld, dus neem ik het met plezier hier over. Etiënne: dank je wel.

Dhr. van den Hurk,
Ik, Etienne, meester op een ZMOK-school in Amersfoort ben ook gek van onderwijsontwikkelingen.
Je website vond ik via google ...
Ik wil graag deze youtube-video's met je delen ... ff prikkelen,
De uitdaging is om ze NIET interessant te vinden ...

1. Ken Robinson - Do Schools Today Kill Creativity?
http://www.youtube.com/watch?v=iG9CE55wbtY

2. Tom Peters: Educate For a Creative Society
http://www.youtube.com/watch?v=h_w4AfflmeM

3. Steve Jobs' 2005 Stanford Commencement Address ...
http://www.youtube.com/watch?v=Hd_ptbiPoXM

4. John Taylor Gatto - Op School Word Je Dom
http://www.youtube.com/watch?v=PnC4t8pxmKo

Yours Truly,

Etiënne van 't Kruys

DOORGAAN!
* I touch the future; I Teach!
* Passion, The First Fundamental
* Wisdom is the principal thing; therefore get wisdom: and with all thy getting get understanding. Proverbs, iv, 7 I ...

Ik vind het geweldig als mensen zo gepassioneerd zijn met hun werk, daar een onderbouwing bij zoeken en dat delen met anderen. Maar toch even reageren!
Etiënne daagt me in het mailtje uit de Youtube-filmpjes NIET interessant te vinden. Ik heb ze (grotendeels) bekeken en inderdaad, ik vind ze interessant (nou ja, sla de eerste zeven en een halve minuut van het Steve Jobs filmpje gerust over, Amerikanen vinden het om een een of andere manier altijd nodig het hele cv te presenteren. Waarschijnlijk om de inhoud van het verhaal kracht bij te zetten 'als iemand met zo'n achtergrond dit allemaal zegt, dan moet het wel waar zijn', zie ook de aftiteling van het laatste filmpje).
Ik vind ze interessant vanwege de boodschap dat het onderwijs vooral creativiteit moet stimuleren. Maar wat ik nou vooral mis in die filmpjes is het 'hoe'. Met wat verwijzingen naar creativiteit, creatieve mensen en wat algemene voorbeelden, ben je er niet. Hoe maak je creatief onderwijs, hoe formuleer je opdrachten, die de creativiteit van leerlingen en studenten echt stimuleert.

En dan nog even los van het thema creativiteit. Als ik gewoon kijk naar de noodzaak van onderwijsvernieuwing vind ik het laatste filmpje van Gatto (met alle respect, Etiënne), een voorbeeld van hoe het niet moet. De boodschap is helder en kan ik grotendeels onderschrijven (onderwijs was vroeger gericht op het disciplineren van mensen zodat ze te werk konden worden gesteld in de industrie, nu hebben we creativiteit nodig, we moeten juist de drop-outs benaderen om onderwijs beter te maken en hen te helpen). Maar om nu een pleidooi te houden om kinderen van school te halen en het als ouder zelf te gaan doen. Met als lichtende voorbeelden Steve Jobs (zie ook het derde fimpje) en Bill Gates. De stelling wordt onderbouwd op basis van voorbeelden van mensen die hun onderwijs niet hebben afgemaakt en toch succesvol zijn geweest. Dat kan toch niet de bedoeling zijn? Het is toch onmiskenbaar dat (goed) onderwijs moet!! Het lijkt op een argumentatie als:
"Er zijn mensen die hun hele leven gerookt hebben en toch negentig zijn geworden. Dus het effect van roken valt wel mee."
Zo'n filmpje zou ik wel willen gebruiken in een les 'kritisch denken' om studenten de manier van argumenteren te laten analyseren !

Kortom: interessante fimpjes en niet alleen om de boodschap.

Productiviteit

Waar een interne studiedag al niet goed voor kan zijn. Veel uitwisseling van informatie vanuit verschillende vakgebieden, een overzicht van ontwikkelingen op terreinen, waar ik zelf niet zo mee bezig ben, bijpraten over interessante projecten en activiteiten. Maar dat is gebruikelijke kost voor een studiedag.
Heel boeiend waren de presentaties waarin verslag werd gedaan van de ITxpo-conferentie van Gartner in Cannes van begin November. Jammer dat ze bij Gartner nog niet helemaal door hebben dat je het als bedrijf in de web 2.0 wereld niet (meer zo) moet hebben van informatie op zichzelf maar van de meerwaarde die je als bedrijf op basis van die informatie kunt bieden. Dat betekent, dat de presentaties alleen maar te downloaden zijn voor de conferentiegangers.

Neemt niet weg dat tijdens onze interne presentaties over die conferentie wat dingetjes voorbijkwamen, die mensen zouden moeten kunnen helpen om beter om te gaan met een informatieoverload. (Oftewel, die tooltjes moeten helpen de productiviteit een beetje te verhogen!) 
Er kwamen er een paar voorbij, die de moeite waard lijken om eens nader te onderzoeken.

De eerste is Xobni (Inbox, maar dan andersom), een plugin voor Outlook, die je helpt je emailverkeer te analyseren. Snel te installeren en op het eerste gezicht een heel handig tooltje. Klik een email aan en je ziet in de zijbalk onmiddellijk wat voor contact je met die desbetreffende persoon al hebt gehad, in wat voor netwerk die persoon zit (op basis van het berichtenverkeer in je eigen mailbox). Je kunt razendsnel zoeken op teksten in het mailtje. Ook zit er een leuke analytics tool in waarmee je allerlei statistieken mbt je eigen mailverkeer kunt bekijken. En een leuke is ook het onderdeeltje 'Share Funfacts'. Daarin worden allerlei wetenswaardigheden gepresenteerd, die je kunt mailen naar één van je contactpersonen (al geloof ik niet dat het nou zo productiviteitsbevorderend is als je allerlei mailtjes gaat sturen op basis van 'Hi Willem, Xobni says I typically respond to you within 2 hours…'.

Zoeken naar informatie schijnt ook zo'n productiviteitsslurper te zijn. Tijdens de presentaties kwam KartOO voorbij, een zoekmachine, die zoekresultaten presenteert in de vorm van een 'cloud' (weer een term, waar je voorzichtig mee moet worden, gezien de plek die cloud computing inmiddels inneemt in de Gartner Hypecycle).
Hoewel KartOO natuurlijk lijkt op de aquabrowser, lijkt het weer een tool die het associatief zoeken verder ondersteunt. Het werkt op basis van Flash. Het biedt de mogelijkheid om verschillende bronnen (internet, plaatjes, video, wikipedia) te raadplegen, door te klikken op de resultaten, zoekresultaten op te slaan, enzovoorts. Er zitten nog wat andere aardigheidjes in, die ik nog wat verder moet uitvogelen.
Als je zo'n tool uitprobeert, gebruik je natuurlijk een zoekterm waar je zelf wat mee hebt, zodat je de resultaten een beetje op waarde kunt schatten. Als je dan je eigen web-log als eerste terugziet, moet het wel een goede tool zijn natuurlijk! :-))

Even een dagje helemaal niks...

Een hardnekkige verkoudheid, mijn stem die even vakantie hield, een langzaam opkomende spit, allemaal signalen die aangeven: 'doe nou eens effe lekker helemaal niks". Het gevoel van 'maar er ligt nog zoveel' liet zich echter niet onderdrukken, zeker niet bij de onaflatende stroom berichten van de Surf Onderwijsdagen, waar ik helaas niet bij kon zijn.
De krant bracht de oplossing. Een prima artikel van Mark Mieras over meditatie als medicijn tegen infostress gaf me het idee: dat moet ik dan maar eens gaan doen.

Toen ik in twintig minuten tijd -luisterend naar mijn eigen ademhaling- drie keer knikkebollend wakker schrok, dacht ik: "Misschien toch maar een dagje lekker niks"

Nou ja, op dit berichtje na dan.

Gezichten achter de blogs

Het zal ongetwijfeld een van de meest populaire onderwerpen zijn van vandaag binnen de edublogwereld: het Edublogdiner 2008. Maar wat wil je? Dertig mensen met een passie voor onderwijs en een blijkbaar onbedwingbare behoefte om hun eigen verhaal, hun ervaring te presenteren via een weblog. En hoewel virtueel de degens nogal eens gekruist worden bleek daar niets van tijdens het etentje.
Eindelijk eens de gezichten achter de blogs. Gerard Dummer en Paul Laaper, nu dan toch eens kennisgemaakt met Jeroen van Beijnen. En die man met die bril, dat is natuurlijk John van Dongen. Maar ook veel nieuwe gezichten met nog verborgen verhalen, ongetwijfeld de moeite waard om eens op te zoeken. Een doorsnee van PO, VO, MBO en HBO, van mannen en vrouwen, van jong en oud, allemaal in één community. Maar tegelijkertijd individueel en onafhankelijk, zoals het hoort. Want toen bleek dat een sponsor voor het diner vriendelijk was bedankt en het aanbod was afgeslagen was de groep behoorlijk eensgezind (hoewel menig portemonnee blijkbaar toch even moest slikken).

Tijdens het diner werden vele ervaringen gedeeld. Zo moest ik bij het verhaal van René van der Burgt van de Avans Hogeschool denken aan de presentatie van University of Maryland Washington (op Educause). Daarin werd een succesverhaal verteld over de manier waarop blogs werden ingezet ter ondersteuning van het onderwijs. Het werkte daar als een olievlek.
René vertelde over de nieuwe marketingopleiding, Advanced Business Creation, waarbij web 2.0 niet alleen wordt gebruikt ter ondersteuning van het onderwijs maar zelfs deel uitmaakt van de opleiding én het opleidingsconcept. De blog die de studenten daar moeten opzetten en bijhouden, dient tegelijkertijd als promotiemedium voor de opleiding zelf en vervangt de standaard website van menig andere opleiding.
Het enige wat ik een beetje jammer vind, is dat René zelf geen blog bijhoudt over zijn eigen ervaringen als docent nieuwe media. Misschien dat hij op het volgende diner daarover goed nieuws heeft...

Competent City 2008

Het was vandaag CompetentCity in Nijkerk (of all places...). Een conferentie met een heel groot aantal bezoekers rond het centrale thema 'competentiegericht onderwijs'. Ik realiseer me, dat de meeste conferenties die ik de laatste jaren heb bezocht, vooral in het teken stonden van ICT. Dat was dus hier niet het geval en dus voor mij best wel weer eens verfrissend.

Veel mensen gezien en gesproken, ideeën uitgewisseld en inspiratie opgedaan rondom de onderwijscatalogus, momenteel een hot item!

De keynote was van Adjied Bakash, trendwatcher. Ik heb eerder al iets over het boek Megatrends Nederland van Bakash gezegd. Daar werd ik niet vrolijk van, maar goed. In de presentatie van vandaag haalde Bakash 3 trends aan in het kader van het thema van vandaag:

• De nieuwe economische wereldorde
• Life Long Learning
• Leven zonder olie

Het zal wel aan mij liggen. Bakash is een goed verteller, brengt wat humor in het geheel ('je hebt vast nooit gedacht dat je nog eens van een Surinamer moest horen dat je langer moet gaan werken!' of 'eerlijk gezegd bevalt me die Surinamisering van het klimaat wel') en noemt relevante ontwikkelingen die doorgetrokken worden naar de toekomst en doet dat met een positieve insteek (de economische crisis als kans, de start van een nieuwe periode van voorspoed). De ontwikkelingen worden onderbouwd met kenmerkende perioden in het verleden. Daarbij wat rake filmpjes voor de afwisseling.
Wat wil je nog meer? Eigenlijk weet ik het niet. En toch word ik er niet zo warm van. Misschien wel omdat hij een beetje fragmentarisch is. De ontwikkelingen, die genoemd worden onder de kop 'Life Long Learning' hebben helemaal niks met Life Long Learning te maken. Het zijn ontwikkelingen (vooral technologische, genetische of nanosnufjes), die het nodig maken dat mensen zich levenslang blijven ontwikkelen. Maar dat maak ik er zelf van, Bakash zelf komt niet verder dan dat MBO'ers nodig zullen zijn in die bedrijfstakken. Maar iedereen vond het leuk, dus verder niet zeuren.

De presentatie van Jan Gerritsen van ROC Aventus was goed opgezet, gaf de problematiek en de oplossingen in een kort tijdsbestek helder weer. De kern van het verhaal was de beoordelingssystematiek. Die werd gebruikt als kapstok om de flexibiliteit van het onderwijs aan op te hangen. Dat is weer eens wat anders dan bijvoorbeeld het onderwijsmagazijn of de examinering (die overigens in het verhaal ook aan bod kwamen).
Bij de Toerisme opleiding van Aventus (want daar speelt het verhaal) wordt gewerkt met een relatief eenvoudige beoordelingssystematiek. Een student heeft een basisniveau als hij in staat is delen van werkprocessen zelfstandig met goed gevolg af te leggen, hij heeft een gevorderde niveau als dat op het niveau van werkprocessen lukt en competent als kerntaken zelfstandig met goed gevolg kunnen worden afgelegd.
Dat vormt de basis voor de 'menukaart' waarop de werkprocessen en kerntaken vanuit de kwalificatiedossiers zijn weergegeven met de beoordelingsniveaus in drie kolommen daarachter.
De menukaart kunnen worden gebruikt om de voortgang van een student te volgen maar ook om BPV-bedrijven te toetsen op een relevante beroepscontext.
De voortgang weergegeven in de menukaart biedt ook inzicht in de ontwikkeling, die een student nog moet doormaken. Op basis daarvan kan een keuze worden gemaakt uit de onderwijscatalogus.
Tijdens de presentatie gaf Gerritsen al aan dat er nog een aantal zaken verder uitgewerkt moet worden, met name op het gebied van de onderwijslogistiek en de ondersteuning met ICT. Er is nog wat denk- en ontwikkelwerk nodig...

Een presentatie van de KPC-groep over flexibilisering was natuurlijk ook verplichte kost. KPC-groep heeft een Quickscan Onderwijslogistiek ontwikkeld die een eerste beeld geeft of de logistiek ' in evenwicht is'. Het is geen tovermiddel maar geeft input voor discussies. Ik ga het in elk geval nog eens nader onderzoeken!
In de rest van de presentatie werden de bouwstenen van een goede logistiek één voor één onder de loep genomen. Het ging daarbij om:

• Curriculum (en curriculumdecompositie)
• HRM
• Inzet van middelen
• Organisatie
• Meting & monitoring

Eerlijk gezegd bleven de onderwerpen in de presentatie net iets te oppervlakkig. Onder de motorkap zit veel meer waar ze best wel goed over nagedacht hebben maar wat hier niet helemaal over het voetlicht kwam.
Tijdens de presentatie werden wat filmpjes getoond waarvan ik jullie het eerste niet wil onthouden: 'roltraplogistiek'.

En verder? Prima dag, goed georganiseerd, en er zal vast meer te lezen zijn bij Willem of Karin.

Orlando: epiloog

Vijf dagen Orlando leken wel een maand. Met een propellorboot door de moerassen van Florida, een rally met Obama en Clinton. Een conferentie met 7000 mensen en een muziekfeest in de Universal Studios. 'Been there, seen that'.

Hoewel ik nog wat spinnenwebben achter mijn ogen voel, is de jetlag er toch wel grotendeels uitgeslapen. En wat neem ik nou mee van dat alles?
In elk geval weer een hele hoop nieuwe kennissen, veel indrukken, nieuwe ideeën om over na te denken. Die komen te zijner tijd wel weer hier aan bod. Orlando heeft een prachtig conferentiecentrum. Daar verdwaal je in voor je er achter komt dat je in het verkeerde deel zit: het andere deel staat aan de andere kant van de weg en is nog een keer zo groot.

Een beetje dubbel gevoel houd ik er altijd wel aan over. Het was de moeite waard en maar ook wel erg ver weg voor een paar dagen conferentie. En dan Amerika. En land van onbegrensde mogelijkheden maar wel een land, dat zijn welvaart koopt met een hypotheek op de toekomst van pakweg $ 10 triljoen en een enorme 'footprint' op het milieu. Nou heb ik een paar van mijn indrukken van Amerika al eerder weergegeven en zijn er genoeg nieuwe te vertellen. Van huizen, die ondersteboven staan, 30.000 hotelkamers in één stad (met een nieuw Hilton in aanbouw), waar alles van regeltjes en waarschuwingen aan elkaar hangt. Mensen zijn erg vriendelijk op het oppervlakkige af maar als er iemand valt steekt niemand een vinger uit, bang om te worden aangeklaagd bij een verkeerde handeling (gehoord van iemand die het meegemaakt heeft).

Ik ben benieuwd naar de toekomst, de verkiezingen. Nu ik eenmaal bij een rally van Obama geweest ben en me daarvoor als belangstellende had aangemeld op een website, krijg ik dagelijks mailtjes van Obama zelf, van Joe Biden, en zelfs van Michelle Obama. Ik heb ze nog wat tips gemaild, met name over het onderwijs. Eens kijken of dat helpt. Want dan kom ik met alle plezier weer eens terug...

Uncommon Thinking for the Common Good

'Uncommon Thinking for the Common Good' was het centrale thema van de Educause conferentie 2008. Ik realiseer me, dat ik over veel minder presentaties heb bericht dan ik heb bezocht en zeker minder dan ik oorspronkelijk van plan was. Na thuiskomst heb ik nog eens gekeken naar de website van de conferentie om op zoek te gaan naar wat presentaties. En wat blijkt, van de keynotes en featured speakers zijn opnamen gemaakt die te bekijken zijn op de website. Dat scheelt weer in het wegwerken van mijn achterstand!

Op openingspresentatie van V.S. Ramachandran was een geweldige presentatie over de werking van de hersenen. Sommigen vonden het jammer dat het verband met onderwijs wat minder uit de verf kwam maar dat was wat mij betreft geen enkel bezwaar. Dit ging over leren op het meest basale niveau: het leggen van verbindingen in de hersenen.

Verder heb ik een aantal boeiende en minder boeiende presentaties gevolgd.

• Een presentatie, die ik heel intrigerend vond, was die van Larry Hincker van Virginia Tech. Virginia Tech werd op 16 april 2007 wereldnieuws toen een student daar 33 mensen doodschoot en nog een aantal verwondde. De presentatie ging in op de gebeurtenissen, de noodzakelijke communicatie daaromheen, de maatregelen tijdens en achteraf. Waar je niet bij stilstaat is, dat je als communicatieverantwoordelijke ook moet gaan nadenken waar de trucks voor de satellietverbindingen moeten worden geparkeerd, wat je aanmoet met die talloze journalisten, die troch ook moeten eten en drinken en sanitaire voorzieningen nodig hebben, kortom, de hele logistiek rond die communicatie. Maar ook, wat doe je met de website? Met internettoegang voor betrokkenen (journalisten)? Tijdens de presentatie werd ook ingegaan op de noodzaak van een crisiscommunicatieplan, beveiliging, waarschuwingssystemen, enzovoorts.
  Het was overigens duidelijk terug te zien in de resultaten van het jaarlijkse onderzoek naar de ontwikkelingen van IT in het onderwijs, dat beveiliging en waarschuwingssystemen ineens een grote sprong hadden gemaakt.
• Een aardige presentatie was die van Sara 'Intellagirl' Robbins. Daar had ik zelf wel al over geblogd.
• Sommige presentaties zijn achteraf gezioen nauwelijks de moeite waard geweest. De tweede keynote van Moira Gun bleek een misser. De presentatie over Cyberlearning van Christine Borgman bleek ook niet zo'n succes. Toen ik achteraf door het programma bladerde en hem daar tegenkwam en dacht 'dat zal ook wel boeiend geweest zijn', ben ik even een stukje van de online presentatie gaan bekijken. Toen kwam ik er achter, dat ik er zelf bij geweest was...

Een van de absolute hoogtepunten was de keynote van Freeman Hrabowksi. Dat is nog eens presenteren. Een aanrader voor iedereen, die er niet bij was of het nog een keertje zou willen zien. En als 'blauwdrukdenker' vond ik het natuurlijk geweldig dat hij duidelijk maakte dat er veel meer gedaan moest worden met beschikbare informatie. Als uit analyses blijkt dat veel onvoldoendes worden gehaald door studenten, die maar weinig gebruik maken van de beschikbare digitale leerbronnen is de boodschap duidelijk: "Als je wilt slagen zul je moeten inloggen"!

Er waren nog meer presentaties. Over het educatief gebruik van blogs. En nog eentje over het opzetten van een cursus in de vorm van een game (iets anders dan gamen, natuurlijk). De eerste was goed, de tweede (als presentatie) erg slecht, maar er werden wel wat leuke dingen genoemd.

Als conferentie is Educause redelijk geslaagd. Als je in staat bent wat door de presentaties heen te kijken, de trends er probeert uit te halen en er met anderen op reflecteert, ook in de context van de huidige situatie (kredietcrisis, presidentsverkiezingen), is het zeker de moeite waard geweest! En dat staat dan nog los van het feit, dat we even uit onze eigen omgeving zijn geweest met een hele club boeiende mensen!

Discussiëren over flexibiliseren in Orlando

In verschillende settings is in Orlando gediscussieerd over flexibiliteit in het onderwijs. Het is onmogelijk om een gedetailleerde weergave te maken van al die discussies maar een paar thema's vond ik wel interessant.

• Flexibiliteit is een containerbegrip. De vraag is, of je het begrip nader moet specificeren. Beter is om als instelling duidelijk te definiëren wat die verstaat onder flexibiliteit, wat doe je wel, wat doe je niet. Een visie formuleren op flexibiliteit, dus.
  Daarmee wordt het hanteren van het begrip 'flexibiliteit' flexibel op zich… :-)
• Zou je niet veel meer met informatie kunnen doen? Door goed te analyseren wat voor verband er bestaat tussen oorzaak en gevolg ben je beter in staat de goede beslissingen te nemen of een goede ondersteuning te bieden. Stel je voor dat je intakegegevens van een grote groep deelnemers afzet tegen de studieresultaten. Dan kunnen verbanden duidelijk worden tussen bepaalde kenmerken van studenten en de effecten op de opleiding. De ondersteuning van een student kan daarop worden afgestemd. Er zijn nog vele andere voorbeelden te noemen. Daar worden wel wat bezwaren tegen geopperd, die een beetje variëren van 'big brother is watching you' tot blauwdrukdenken. Ik ben er in elk geval van overtuigd, dat hier nog grote kansen liggen voor kwalitatief goed onderwijs!
• In hoeverre spelen bepaalde aannames een rol bij het ontwerpen van opleidingen? De aanname bijvoorbeeld, dat talen alleen maar in de context van het beroep gegeven kunnen worden. Of de aanname, dat studenten alleen maar in staat zijn om opdracht X uit te voeren als ze theorie Y hebben gehad. Die aannames werken beperkend op het ontwerp van de opleiding. Wanneer duidelijk is, dat bepaalde aannames niet kloppen, ontstaat er meer vrijheid om opleidingen anders vorm te geven.
• Onderwijsvernieuwing moet intergaal worden aangepakt. Wanneer dat niet gebeurt, bestaat het risico dat bij het daadwerkelijk starten van de opleiding er allerlei problemen ontstaan. Er zijn niet voldoende lokalen, de begeleiding of administratie van de voortgang kost op de nieuwe manier te veel tijd, de opdrachten leken op papier wel leuk, maar vallen in de praktijk erg tegen of zijn niet uitvoerbaar, enzovoorts. Het is dus van groot belang dat bij het uitwerken van een opleiding eerst de uitgangspunten goed op papier worden gezet en dat doorgerekend wordt of alles wel haalbaar is.
• Flexibiliteit kan ook gericht zijn op efficiënter werken. Daarbij kan als uitgangspunt dienen, dat 33% van de noodzakelijke kennis en vaardigheden bestempeld kan worden als basiskennis: voor iedereen het zelfde, eigenlijk onveranderbaar. Nog eens 33% is sectorbreed en verandert niet zo snel (bepaalde werkwijzen. De laatste 33% is beroepsspecifiek en is het meest veranderbaar. Voor de 3 keer 33% kunnen ook andere getallen gebruikt worden, dat is mede afhankelijk van het beroep. Deze verhoudingen kunnen natuurlijk een rol spelen bij het ontwerpen van opleidingen. Bepaalde delen kunnen roc-breed ingevuld worden, sommige delen sectorbreed en maar een beperkt deel moet beroepsspecifiek worden ingevuld.
  Bij dit alles komt de vraag bovendrijven of die basiskennis nou eigenlijk wel nodig is. Die verandert weliswaar niet zo snel, maar de techniek eromheen wel. Waarom zouden leerlingen nog moeten leren hoofdrekenen terwijl er rekenapparaten zijn? Waarom de hoofdsteden van Europa nog leren als je een TomTom hebt om er naar toe te rijden? Hiertegen kan worden ingebracht, dat het niet alleen om het product 'het kunnen hoofdrekenen' gaat maar ook om het leerproces dat er mee verbonden is. Dat leerproces zou wel eens voorwaardelijk kunnen zijn voor latere leerprocessen. (rekenvaardigheid als voorwaarde voor rekenen, taligheid als voorwaarde om opdrachten goed te kunnen begrijpen en goede antwoorden te kunnen formuleren).
• De visie en onderwijsuitgangspunten van een onderwijsinstellingen moeten worden vertaald in een raamwerk, dat als kapstok kan dienen voor het ontwerpen en inrichten van opleidingen. Zo'n raamwerk (je zou ook kunnen spreken van een 'onderwijsarchitectuur') helpt bij het vormgeven van opleidingen in een onderlinge afstemming.
  Er zijn mensen die niet houden van een dergelijke 'blauwdrukbenadering'. Een dergelijk raamwerk is echter helemaal niet bedoeld als een algeheel ontwerp van opleidingen (dat is immers helemaal niet mogelijk). Maar dat je een hoeveelheid 'blauwdrukdenken' nodig hebt na een fase van 'witdrukdenken' (chaotisch, geen samenhang, 'duizend bloemetjes bloeien') lijkt me evident.

Conflict between Technology and Institutional Education (Educause)

Het verhaal van Sarah Robbins over 'the Conflict between Technology and Institutional Education' was (zoals te verwachten) een beetje meer van hetzelfde als het gaat om de mogelijkheden van Web 2.0 in het onderwijs. Van de andere kant vind ik het altijd (nou ja, meestal) wel leuk om naar zo'n presentatie te gaan. Op de eerste plaats zijn er altijd wel weer nieuwe voorbeelden van web 2.0 tools of communities die me steeds weer verwonderen. Daarnaast verbaas ik me steeds over het aantal mensen dat nog steeds niet door heeft wat er gaande is en wat de enorme mogelijkheden zijn van web 2.0 in het onderwijs.
Bij Sarah kwam ik wat dat betreft ook wel weer aan mijn trekken (in de tekst staan er een paar). Maar wat ik leuk vond in deze presentatie was haar benadering. Ze vergeleek een aantal uitgangspunten van onderwijsinstellingen met die van web 2.0.

Wat betreft onderwijsinstellingen gaat het om:

• Lidmaatschap van leercommunities op basis van gemeenschappelijke belangstelling
• Betrokken worden in inhoudelijke discussies
• Toegang tot expertise en bronnen
• Betrokkenheid bij professionele communities
• Begeleiding bij het opdoen van ervaringen en leerprocessen
• Ontwikkeling van maatschappelijke en professionele competenties
  (het valt me overigens op dat de Amerikanen het wel hebben over 'employement' maar eigenlijk nauwelijks over 'social skills'. Of heb ik gewoon niet zo goed opgelet?)
• Borging van het leerresultaat (examinering, diplomering)

De mogelijkheden zijn van web 2.0 zijn in feite:

• Zelfexpressie: wie je bent, wat je maakt presenteer je aan de wereld
• Communities: het delen van enthousiasme voor gemeenschappelijke interesses in zelforganiserende verbanden
• Toegang tot experts en 'persoonlijkheden' (www.TED.com)
• Presenteren, versterken van je persoonlijke reputatie via professionele netwerken (LinkedIn)
• Opbouwen en delen van kennis en ervaring (You Suck at Photoshop)
• En nog veel meer...

Duidelijk is, dat er een grote overlap is tussen wat de scholen als instituties doen en wat er mogelijk is met web 2.0. Het onderwijs zal dat door moeten krijgen anders zal het zijn waarde verliezen.
(De presentatie zou op Slideshare staan maar die heb ik daar nog niet kunnen vinden, maar je kunt daar zoeken op Intellagirl)

Holland goes for Obama!

Het kan bijna geen toeval zijn. Uitgerekend als de Nederlandse EduCausedelegatie in Orlando verblijft, last Barack Obama vlakbijeen extra 'rally' in, waar hij samen met Bill Clinton probeert de swingstate Florida voor zich te winnen. Dat wordt gewaardeerd. En dus worden er wat busjes geregeld zodat een aantal afgevaardigden acte de presence kunnen geven op deze massabijeenkomst.

Dat hebben we geweten. Toen we naar ons idee ongeveer op de plaats van bestemming zouden moeten bleek er angstvallig weinig verkeer te zijn. We begonnen al te dromen, dat Florida niet zo warm liep voor Obama en dat het wellicht een Hollands onderonsje zou worden. Helaas bleek de chauffeur de verkeerde afslag te hebben genomen waardoor we een kwartiertje later dan gepland, alsnog aansloten in een file waar menig Nederlandse snelweg jaloers op zou zijn geweest. Het laatste stuk hebben we dus maar gelopen.
Nadat we eenmaal op in de buurt van het tgerrein op een grote parkeerplaats aankwamen moesten we eerst nog tien minuten lopen ... om ons aan te kunnen sluiten in een wachtrij die zich minstens een kilometer lang over de parkeerplaats en om wat gebouwen heen slingerde. Na een uitgebreide controle konden we ons aansluiten bij een menigte van minstens 50.000 enthousiaste Amerikanen, die daar al uren moeten hebben gestaan.

Na nog een kwartier verschenen Bill Clinton en Barack Obama en die gaven na elkaar een spetterende speech. Clinton prees in Obama de vier eigenschappen, die een goed president moet hebben: een goede filosofie, een goed beleid, besluitvaardigheid en het vermogen die besluiten te effectueren.
Obama liet vervolgens zien als geen ander de menigte te kunnen bespelen. Er werd niet op de man gespeeld maar het beleid van Bush en McCain werd stevig aangepakt. En met hunor pareerde hij de aanvallen van de andere kant.

They found evidence that I, when I was 8 years old, split my peanutbutter sandwich en shared it with somebody else. Now they call me a socialist!

Ook hij beloofde weer 'taxcuts' voor mensen die minder dan een kwart miljoen per jaar verdienen.
'Raise your hand who earns less then a quarter of a million dollar a year ... Hm, that seems to be the majority'. You know, most teachers do not earn that much money, nor nurses do. Even 99,9% of the plumbers do not earn $ 250.000!

Met de hele Hollandse delegatie juichten we al net zo hard mee met de Amerikanen. Alsof we ook naar de stembus konden. Dat zal helaas niet lukken. maar in elk geval hebben we ons best gedaan om de sfeer een beetje gezellig te maken. Want het geldt ook een beetje voor ons, die "Change we need".

(Nabrander, inmiddels heeft Wiebe zijn foto's hier geplaatst. Ik schijn ook nog op CNN gespot te zijn!)

Discussies over flexibiliteit in het onderwijs

Zoals ik in het vorige bericht al aankondigde, zijn er tijdens de studiereis in Orlando enkele discussies geweest rond het thema Flexibiliteit van het onderwijs. Het is onmogelijk om een gedetailleerde weergave te maken maar een paar thema's vond ik wel interessant.

• Flexibiliteit is een containerbegrip. De vraag is, of het zin heeft om het begrip nader te specificeren. Het zal een hele tijd duren voordat alle instellingen op één lijn zullen zitten wat dat betreft. Wat veel beter is, is dat elke instelling duidelijk definieert wat wordt verstaan onder flexibiliteit. Waarom doe je het, wat doe je wel, wat doe je niet? Een visie formuleren op flexibiliteit, dus.
  Daarmee wordt het hanteren van het begrip flexibel op zich… :-)
• Zou je niet veel meer met informatie kunnen doen? Door goed te analyseren wat voor verband er bestaat tussen oorzaak en gevolg kan een student veel beter begeleid of bijgestuurd worden. Er kunnen veel betere beslissingen worden genomen. Voorbeeld:
  Stel je voor dat je intakegegevens van een grote groep studenten afzet tegen de studieresultaten gedurende de hele opleiding. Dan kan het duidelijk worden dat er een verband bestaat tussen bepaalde kenmerken van kenmerken van studenten en de effecten op het verloop van de opleiding (een student met leerstijl X en een betrekkelijk laag cijfer voor vak Y blijkt veel vaker problemen te krijgen met vak Z in het tweede jaar van de opleiding). De ondersteuning van een student kan daarop worden afgestemd. Er zijn nog vele andere voorbeelden te noemen.
  Daar worden wel wat bezwaren tegen geopperd, die een beetje variëren van 'big brother is watching you' tot 'dat is blauwdrukdenken'. Ik ben er in elk geval van overtuigd, dat hier nog grote kansen liggen voor kwalitatief goed onderwijs!

Kennisnetdiner - Orlando

Op maandag 27 oktober werd door Kennisnet in Orlando het (eigenlijk wel traditionele) Kennisnetdiner georganiseerd. Rondom het thema flexibilisering van het onderwijs had ik een driegangen-discussie voorbereid met ingrediënten als flexibiliteit, logistiek en onderwijsorganisatie, gelardeerd met vers bereide kennisdeling en een toefje presentatie.

Voorgerecht: het Waarom
Enkele rijpe stellingen, bereid met wat oude uitgangspunten

Hoofdgerecht: het Wat
Een goed bereide presentatie, langzaam gegaard in voorafgaand onderzoek, bedekt met een simulatiesaus. Het geheel wordt afgewerkt met een warme discussie op een bedje van ervaring en een keuze uit enkele opties

Dessert: het Hoe
Een Grand-Dessert: een plateauplanning met daarop een keuze uit een onderwijscatalogus. wat architectuur, ICT-voorzieningen en vele andere gerechten. Daaroverheen een smakelijke hefboomsaus

Helaas bleek dat het niet mogelijk was om wat dieper in te gaan op 'het FlexCollege' omdat er geen beamer was.
(Het FlexCollege is een workshoptraject, dat door Kennisnet in samenwerking met MBO2010 wordt aangeboden om instellingen te helpen bij het nadenken over en het vormgeven van flexibiliteit in het onderwijs).

In elk geval hebben de thema's aan de verschillende tafels tot geanimeerde discussies geleid. Ik kom in een ander bericht nog terug op een aantal highlights van wat van die discussies.

"Goodmorning America"

Inmiddels ben ik voor derde keer in de VS. In één dag tijd is mijn bioritme alweer grondig overhoop gehaald. Na een dag van twintig uur en een kleine zes uur slapen maak ik maar van de verwarring van mijn interne klok gebruik om mijn eerste indrukken aan een weblog te besteden. Thuis is het alweer kwart over negen (riante tijd om wakker te worden), hier nog maar kwart over vijf...

Amerika is een prachtig land maar bureaucratisch tot op het bot. Het geloof in de maakbaarheid van de wereld en de samenleving komt terug in die enorme bureaucratie wanneer je het land wilt binnenkomen. Want tussen het landen en opstijgen in Washington ben je in ruim anderhalf uur twee interviews, elf vragen, zes stempels, twee formulieren waar je naam en adres vier keer op ingevuld moet worden en met de meest stompzinninge vragen (of ik een terrorist ben, meegedaan heb aan genocide of criminele activiteiten van plan ben of slakken wil invoeren), twee vingerafdrukken en een foto, twee losgemaakte en opnieuw gestrikte veters en vijf wachtrijen verder.
Ze hebben ook wel verstand van entertainment, die Amerikanen. De wachtrijen kronkelen op dezelfde manier door de wachtruimtes als bij de Efteling en op de videoinstructies laten allemaal van die heel blije mensen zien, die allemaal heel geïnteresseerd en blij de instructies opvolgen van gelukkige en blije ambtenaren.
De echte ambtenaren kijken wat minder vrolijk. Ik kan het me vcoorstellen als ik zie, wat voor werk ze moeten doen. Formuliertjes nakijken, vragen stellen, stempeltjes en krabbeltjes zetten en dat de hele dag door. Wat zouden die 's avonds thuis te vertellen hebben als ze daar vragen: "En hoe was het op je werk?"
Wat zouden ze toch doen met al die formuliertjes? Zitten er weer ergens wat ambtenaren die dingen over te typen in een centraal computersysteem? Of is er ergens een gigantisch magazijn waar al die miljoenen en miljoenen formulieren zijn opgeslagen en waar dan weer ambtenaren rondlopen om dat ene formuliertje terug te zoeken 'van die van den Hurk, die op 26 oktober om 15.00 is geland met vlucht UA 947 in Washington'?

Maar we zijn er weer, het avontuur gaat weer van start en ik ben blij dat ik het allemaal weer mee kan maken.

Orlando: proloog

Het is nog te vroeg om dit bericht aan te duiden als 'Orlando (1)', simpel omdat ik nog helemaal niet in Orlando zit. Zoals enkele anderen maak ik gebruik van het CitizenM hotel bij Schiphol omdat ik het morgenvroeg niet haal met het ov om op tijd op Schiphol te zijn.

CitizenM is een ervaring apart (hier een fotoimpressie, hier de kamers).
Bij het reserveren kun je vooraf aangeven in wat voor 'mood' je zult zijn. Alles is al ingesteld op die 'mood'.
Inchecken doe je op een computerscherm bij de ingang, je activeert je eigen keycard en kunt naar je kamer gaan. Nou is het gebouw eigenlijk niet meer dan een stapel containers. Als je door zo'n gang loopt met links en rechts al die deuren, heb je het gevoel alsof je in een sciencefiction film zit.
Elke kamer heeft ongeveer de omvang van een flinke container met een toilet en een douche en een bed van wand tot wand (net iets meer dan twee meter). Een moodboard zorgt voor de juiste sfeer (eigenlijk is het gewoon een flatscreen tv met wat kleurtjes en muziekjes).
Je zou kunnen zeggen, dat het een soort Ikea onder de hotels is. In elk geval brengt het me in de juiste futuristische stemming voor de komende week...

Eigenlijk zou ik nu mijn doelen moeten gaan formuleren voor de komende week en die invullen op de wiki cq weblog, die door Surf speciaal voor de reis is ingericht. Maar ja, die flatscreen blijkt ook de nieuwste Indiana Jones in het programma te hebben... In combinatie met dat flesje wijn in mijn tas is dat op dit moment toch net iets aanlokkelijker. Ik kijk in het vliegtuig wel...

Misverstanden over flexibiliteit in het onderwijs (2)

Patrick Koning reageerde op het voorgaande bericht met een beschrijving van de manier waarop het onderwijs op de ICT-opleidingen van het Koning Willem I is ingericht. Prachtig voorbeeld van de ontkrachting van nog een ander misverstand: dat het niet zou kunnen.
(Ik word wel altijd nieuwsgierig naar nog een aantal andere, meer verborgen zaken. Patrick laat een stuk van de dagelijkse praktijk zien. Dat is wel het meest wezenlijke, natuurlijk, maar ik kan er slechts gedeeltelijk uit afleiden wat het onderliggende onderwijsontwerp is, hoe het tot stand gekomen is en hoe het zit met de betaalbaarheid. Je zou kunnen stellen dat het al een paar jaar draait en dus te betalen is. Maar is het nog steeds uitvoerbaar en betaalbaar als het hele roc op die manier gaat werken?).
Je kunt overigens nog een ander misverstand uit het bericht halen: dat flexibel onderwijs chaotisch zou zijn, ongestructureerd. Een uitgangspunt als: 'elke student krijgt wat hij nodig heeft' vraagt juist om structuur, zoals door Patrick wordt betoogd.
Ik vat structuur op als 'zekerheid', 'weten waar je aan toe bent'. Op die manier zijn er twee vormen van structuur te onderscheiden. Het ene heeft alles te maken met voorspelbaarheid (een vast lesrooster, bijvoorbeeld). Het andere heeft alles te maken met een goede informatievoorziening. Op tijd geïnformeerd worden over wat wanneer van je wordt verwacht. Als je de ene vorm van structuur (voorspelbaarheid) loslaat, moet daar dus wel iets voor in de plaats komen.

Ook Karin haalt in haar reactie nog een ander misverstand aan: dat alles in een keer geflexibiliseerd zou moeten worden. Er is veel 'laaghangend fruit' om het zo maar eens te zeggen. Daar hoort wel bij, dat men bereid is om op een aantal thema's wat stokpaardjes los te laten en wat water in de wijn te doen. Zo denk ik persoonlijk dat het helemaal niet nodig is een vreemde taal 'vanuit het beroep' te geven, wat betekent immers, dat elk opleidingscluster een eigen talencurriculum en eigen talendocenten nodig zou hebben. Het vakjargon wordt daarbij als  argument gebruikt, terwijl dat in wezen maar een fractie uitmaakt van een hele taal. Het Raamwerk Vreemde Talen biedt wat dat betreft natuurlijk structuur om te kunnen variëren

Er bestaan nog andere misverstanden over flexibiliteit. Misschien moet ik het geen misverstanden noemen maar 'denkblokkades' of zoiets. "Studenten zitten (in het kader van de vrije ruimte) helemaal niet te wachten op keuzemodulen vanuit andere opleidingen", wordt in het MBO vaak gezegd.

In het hoger onderwijs is een keuzeaanbod al een stuk gebruikelijker. Denk bijvoorbeeld aan de major-minorstructuur die op een aantal plaatsen in het HBO is of wordt ingevoerd. Als er eenmaal een aanbod is, blijken studenten wel degelijk een keuze te maken. (In de uitvoering zijn er wel allerlei problemen waardoor het enthousiasme wat getemperd wordt, maar dat even terzijde.)
Overigens is het wel opmerkelijk dat universiteiten juist bezig zijn om van uitgebreide keuzemogelijkheden (het bij elkaar sprokkelen van een opleiding) steeds meer overgaan naar standaardprogramma's voor opleidingen, soms (buiten de bama-structuur) zelfs zonder nog maar enige keuzemogelijkheid!

Als het gaat over keuzemodulen (in het MBO) is er nog veel te winnen door wat andere uitgangspunten te hanteren.
Voorbeeld. Nu worden onderwerpen of thema's in verschillende opleidingen of onderwijsteams afzonderlijk uitgewerkt. Ik herinner me een situatie waarin bij een roc in elk van de sectoren Economie, Handel én Horeca & Toerisme iets van ondernemersvaardigheden gegeven werd. En dat gebeurde volkomen afzonderlijk van elkaar. In zo'n situatie zou je een dergelijk thema bij één van die sectoren kunnen beleggen. Het thema wordt vanuit die sector verzorgd voor opleidingen van alle andere sectoren. Dat kan voor veel nog meer onderwerpen (Zoals als Karin al aangaf, kan dat ROC-breed voor ICT, taal, natuur- en wiskunde, enzovoorts). Binnen een bepaalde sector zijn er nog veel meer mogelijkheden.
De stap naar opleidingsoverstijgende keuzemodules lijkt me dan niet meer zo groot.

Het begint te kriebelen...

Nog een paar dagen en ik ga alweer voor de derde keer naar 'the States'. Samen met de Surfgroep dit keer want in de CVI-herberg was geen plek meer. Niet zo erg, want ik heb voldoende gelegenheid met beide groepen op te trekken en ervaringen te delen.

Inmiddels begint het toch alweer aardig te kriebelen, waar moet ik ook alweer allemaal aan denken? Fotospullen, natuurlijk. Maar ik heb geen 110-volts oplader voor mijn batterijen. Dan maar weer dat kleine ding meenemen? Ook een overloopstekker om in elk geval mijn laptop aan te kunnen sluiten. Allerlei snoertjes, kabeltjes. Extra veters. Pleisters! Mijn reisverzekering nog eens checken. Mijn  ticket niet vergeten, dat ligt nog in Amersfoort! Mijn zakmes in de koffer (of misschien gewoon thuislaten).

Orlando is warm, dus geen winterjas. Mijn zomerjas is maar zo zo, kan eigenlijk niet meer. Misschien toch nog eens ergens in de uitverkoop kijken. Sportkleren. Om die extra Amerikaanse calorieën weer (een beetje) kwijt te raken. Dollars! Die moet ik ergens nog een paar hebben liggen. (Stom, die zijn in het afgelopen jaar flink gedevalueerd. Nou ja, de waardevermindering van pakweg 3 dollar zal ik wel niet echt merken, denk ik.)
Ik moet mijn conferentieprogramma nog gaan samenstellen!

En waar ga ik naar op zoek? In elk geval naar oplossingen dan wel inspiratie op het gebied van flexibel onderwijs, de mogelijkheden van ICT in het leerproces, ontwikkelingen op het gebied van leertechnologieën. Onderwijsarchitectuur! En natuurlijk, het gezelschap van veel andere mensen, die het onderwijs een warm hart toedragen!

Misverstanden over flexibiliteit in het onderwijs

Bij het nadenken over het flexibiliseren van het onderwijs, komt al snel het eerste vraagstuk al boven water drijven: wat wil je eigenlijk bereiken met (meer) flexibiliteit? Veel onderwijsinstellingen hebben flexibiliteit hoog in het vaandel staan, echter, vaak zonder dat expliciet duidelijk wordt, waar die flexibiliteit nou toe moet leiden.
Als je binnen een onderwijsinstelling vraagt naar het waarom van flexibiliteit worden er antwoorden geformuleerd als "meer keuzemogelijkheden voor de student", "maatwerk". "vraagsturing". Voor mij is dat nog maar de vraag. Op die manier wordt (logischerwijs) flexibiliteit uitgelegd als iets 'wat de klant wil'. Past natuurlijk prima bij het adagium 'de student centraal'.

Mensen worden niet per definitie gelukkiger worden van meer keus, van meer flexibiliteit dus. Veel van de onderwijsdiscussies, die momenteel plaatsvinden, hangen samen met het feit, dat de student aan zijn lot wordt overgelaten, geen structuur krijgt als er vraaggericht gewerkt wordt in het onderwijs. Flauwekul natuurlijk, maar het komt wel voort uit de bovenstaande benadering van vraaggestuurd werken, van flexibiliteit als klantvraag.

Laten we er nou eens van uitgaan dat onderwijsinstellingen met flexibiliteit bedoelen, dat 'de student krijgt wat hij nodig heeft om zijn studie effectief en efficiënt met succes te laten verlopen'. Dus een student, die veel begeleiding nodig heeft krijgt dat, de student die het beste leert met gewoon klassikaal onderwijs, krijgt dat. En natuurlijk wordt er aandacht besteed aan de noodzakelijke theoretische kennis of aan vakken, waar de student 'helemaal niet om gevraagd heeft', gewoon omdat die student dat nodig heeft.
Als elke student (zoveel mogelijk) krijgt wat hij nodig heeft in de vorm van een op zijn situatie afgestemd leertraject, vraagt dat nogal wat van de onderwijsorganisatie. Om aan de diversiteit van leervragen te kunnen voldoen, zal een onderwijsinstelling flexibel moeten zijn. Flexibiliteit aan de kant van de organisatie dus!

Natuurlijk moet je standaardiseren om te flexibiliseren. Open deur. Er is in de praktijk (en eigenlijk ook wel terecht) veel weerstand tegen het standaardiseren van het onderwijs. Maar dat is nou juist het punt. Er moet wel een hoop gestandaardiseerd worden maar niet het onderwijs zelf! Om juist docenten en studenten de ruimte te geven met het onderwijs, met leren en begeleiden bezig te zijn, moet je de faciliteiten en dan met name de informatievoorziening daaromheen goed organiseren, de verschillende processen goed op elkaar afstemmen. Daar moet je standaardiseren om het onderwijs te kunnen flexibiliseren.

Google en het milieu

Een paar dagen geleden schreef ik een bericht over de klimaatwet. Daarin een pleidooi om het vooral te zoeken in energiebesparing. Ineens zie je allerlei berichten opduiken, waarin die boodschap ook terugkomt, zonder dat ik overigens de indruk heb dat dat komt door mijn berichtje komt, hoor :-).

Google kent een officiële filantropische tak, die allerlei initiatieven steunt ter meerdere eer en glorie van de wereld waarin we leven. Eén van de onderwerpen waar aandacht besteed wordt is energie in een speciaal programma: Clean Energy 2030. Daarin worden drie maatregelen voorgesteld:

1. Energiebesparing: meer doen met minder. Onafhankelijkheid van fossiele brandstoffen betaald zich altijd terug in een hogere economische groei.
2. Investeren in alternatieve energiebronnen, die goedkoper zijn dan kolen. Veel potentie ziet Google in wind, zon en geothermische energie.
3. Electrificeren van transport en een slimmere verdeling van de electriciteitscapaciteit (piek- en daluren). Dat maakt transport niet alleen schoon maar alle auto's, die gezamenlijk op het electriciteitsnet zijn aangesloten vormen ook een korte termijn energiebuffer. Laden tijdens daluren, auto's die gedeeltelijk op electriciteit rijden (Toyota Prius, bijvoorbeeld) kunnen de extra energie die tijdens het rijden wordt opgeslagen, teruggeven aan het net.

Mijn optimistische ik wordt altijd warm bij dit soort berichten. Een kapitaalkrachtig, innovatief bedrijf dat op deze manier verder kijkt dan de schotten van de eigen winstgevendheid. Er is een piepklein stemmetje in mij dat toch ook wel een beetje bezorgd is over de economische macht, die een bedrijf als Google op deze manier naar zich toe kan trekken.

Blog Action Day

Het is 15 oktober, Blog Action Day. Vele bloggers besteden vandaag extra aandacht aan het thema armoede. In mijn Googlereader verschijnt dan ook een paar bijdragen van collegabloggers. Als ik eerlijk ben, ontbreekt het me een beetje aan inspiratie en blijkbaar geldt dat niet alleen voor mij...

Wat maakt nou, dat ik rond een thema als armoede niet in staat ben een bericht te schrijven? Misschien, omdat ik twijfel of het wel enig effect zal hebben. Als iedereen schrijft over het feit dat Blog Action Day 2008 gaat over armoede in plaats van over armoede zelf, schiet het inderdaad niet op. En papier (of een digitaal geheugen) is geduldig. Je kunt zoveel schrijven. Morgen is het donderdag 16 oktober en is het weer voorbij en is het weer 'business as usual'. Dan staan onze alledaagse problemen weer centraal.

Misschien is het dat wel, waarom de inspiratie niet wil komen. Ik kan me gewoonweg de problemen van een ander niet voorstellen. Want hoe moet het zijn om geconfronteerd te worden met heel andere keuzen dan die waar ik voor sta?

Ik heb honger en sta voor de voorraadkast. Waar heb ik zin in? Doe ik het makkelijk en maak ik wat chili con carne (wat gehakt en verse groenten roerbakken, twee blikken bruine bonen erbij, wat smaakmakers en in pakweg twintig minuten aan tafel), doe ik het uitgebreid met aardappelen, groente, vlees of laat ik de boel de boel en gaan we gewoon wat halen? Nee, dat zit er deze maand niet meer in, afgelopen zondag ook al chinees gehaald...

Ik heb honger en sta voor mijn voorraad zaaigoed. Als ik daar een klein beetje van neem en dat kook met flink wat water, dan hebben we tenminste weer iets in onze maag. Als ik het niet doe, heb ik morgen zeker niet de energie om op zoek te gaan naar wat eetbaars. En als over een paar weken het zaaiseizoen aanbreekt? Nou ja, wie dan leeft. Als ik mijn kinderen nu wegstuur voor wat brandhout kan ik over een paar uur beginnen met koken...

Het is alweer herfstvakantie. Het is alweer tijd om me te gaan oriënteren op de vakantie van volgend jaar zomer. Eigenlijk heb ik daar nog helemaal geen zin in. Ik wil nog niet nadenken of het een natuurvakantie of een stedentrip wordt. In elk geval liefst niet te ver, de benzine is al zo duur…

Het regenseizoen is weer aangebroken maar het ziet er naar uit, dat de regens ook dit jaar weer uitblijven. Kan ik het me veroorloven te blijven en te hopen op de volgende oogst? Of moet ik de knoop doorhakken, alles achterlaten en met mijn gezin op zoek gaan naar andere bestaansmogelijkheden in de grote stad. Zijn mijn kinderen in staat de 300 km te voet af te leggen?

Zo langzaamaan vliegen mijn kinderen allemaal uit. Binnenkort gaat mijn dochter op kamers! Dat maakt het kiezen van Sinterklaascadeautjes dit jaar voor haar in elk geval weer wat makkelijker...

Ik heb net mijn dochter verkocht aan een fabrikant. Het doet ongelooflijk zeer, maar ik zag geen alternatief. Nu kan ik weer een paar weken lang eten kopen voor de rest van mijn familie…

Tja, ik kan schrijven wat ik wil, maar me echt inleven kan ik niet.

Bron: nl.wikipedia.org/wiki/Armoede

This post is part of Blog Action Day 2008